Marszałek Józef Piłsudski dekoruje Krzyżem Walecznych ucznia Gimnazjum Płockiego Tadeusza Jeziorowskiego. 10.04.1921 r. Fot. CAW
W ramach obchodów rocznicy odznaczenia Płocka przez marszałka Józefa Piłsudskiego Krzyżem Walecznych za bohaterską obronę miasta przed armią bolszewicką, tamtejsze Muzeum Mazowieckie zaprezentuje online rzadko publikowane archiwalne zdjęcia z uroczystości, które odbyły się 100 lat temu.
Na wystawie "Piłsudski w Płocku", która zainaugurowana zostanie na profilu Muzeum Mazowieckiego na Facebooku 10 kwietnia, dokładnie w rocznicowy dzień, pokazanych zostanie blisko 20 fotografii z opisami uwiecznionych wydarzeń.
Podczas wizyty w Płocku, 10 kwietnia 1921 r., marszałek Józef Piłsudski odznaczył obrońców miasta, w tym harcerzy. Uhonorowany został także Płock, który jako miasto-bohater otrzymał Krzyż Walecznych. W rozkazie L. 1647 Wodza Naczelnego podkreślono wówczas, że wyróżnienie to nadane zostało "za zachowanie męstwa i siły woli w ciężkich i nadzwyczajnych okolicznościach, w jakich znalazło się miasto, za męstwo i waleczność".
Dr Gołębiewski: determinacja obrońców Płocka w 1920 r. umożliwiła odparcie bolszewików
Jak zapowiada Muzeum Mazowieckie, ekspozycja online będzie "prezentacją rzadko upublicznianych zdjęć, dokumentujących wizytę Józefa Piłsudskiego w Płocku i uroczystość odznaczenia miasta Krzyżem Walecznych". Na fotografiach, które znajdą się na wystawie, zobaczyć będzie można m.in. bramę powitalną na płockim moście, defiladę przed kościołem garnizonowym i uroczysty obiad w Hotelu Warszawskim.
"Wszyscy znamy zdjęcie, na którym Naczelnik dekoruje odznaczeniami bohaterskich mieszkańców Płocka. 10 kwietnia 1921 r. zrobiono jednak o wiele więcej zdjęć - i właśnie te fotografie zaprezentuje Muzeum Mazowieckie" – anonsuje placówka wystawę "Piłsudski w Płocku".
"Wszyscy znamy zdjęcie, na którym Naczelnik dekoruje odznaczeniami bohaterskich mieszkańców Płocka. 10 kwietnia 1921 r. zrobiono jednak o wiele więcej zdjęć - i właśnie te fotografie zaprezentuje Muzeum Mazowieckie" – anonsuje placówka wystawę "Piłsudski w Płocku".
W ramach rocznicowych obchodów przygotowano tam również inne wydarzenia, w tym lekcję online "Opowieść o bohaterze" oraz spacer online z przewodnikiem "Śladami obrońców Płocka 1920 na ekspozycji Muzeum Mazowieckiego w Płocku", podczas którego 9 kwietnia obejrzeć będzie można obraz Stanisława Batowskiego "Obrońcom Płocka z sierpnia 1920 r." oraz inne historyczne pamiątki, w tym np. dyplom przyznający tytuł honorowego obywatela Płocka marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu.
Płock jest drugim obok Lwowa miastem, które w uznaniu bohaterstwa w odparciu ataku armii bolszewickiej w 1920 r. otrzymało odznaczenie wojskowe: Lwów został odznaczony Orderem Virtuti Militari, a Płock – Krzyżem Walecznych.
„Płock 1920. Dni krwi i chwały”
Podczas wizyty w Płocku, 10 kwietnia 1921 r., marszałek Józef Piłsudski uhonorował obrońców miasta - Krzyżami Virtuti Militari odznaczył wtedy 15 oficerów, a 64 innych żołnierzy i cywilów Krzyżami Walecznych. Wśród nich byli m.in. czterokrotnie ranny w walkach 14-letni Józef Kaczmarski i 12-letni Tadeusz Jeziorowski - obaj zginęli we wrześniu 1939 r. Pośmiertnie odznaczony został także 14-letni Antolek Gradowski, najmłodszy z poległych obrońców miasta.
Uroczystość nadania odznaczeń odbyła się na Placu Floriańskim – obecnie Plac Obrońców Warszawy, gdzie odprawiono wcześniej mszę polową. Marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu towarzyszyli m.in. generałowie: Władysław Sikorski i Tadeusz Rozwadowski oraz adiutant generalny, wówczas pułkownik Bolesław Wieniawa–Długoszowski. Po uroczystym wręczeniu odznaczeń odbyła się defilada.
Następnie marszałek Józef Piłsudski udał się do Ratusza, gdzie odebrał nadany mu tytuł Honorowego Obywatela Miasta Płocka - był to pierwszy taki tytuł, który przyznali tamtejsi radni. Potem odwiedził Cmentarz Garnizonowy i groby poległych obrońców miasta.
Józef Piłsudski (1867-1935)
Na zakończenie wizyty w Płocku marszałek Józef Piłsudski był gościem wydanego z tej okazji rautu. Nawiązując do obrony przed armią bolszewicką oraz przyznanego miastu za ten czyn Krzyża Walecznych, mówił m.in.: "Straszne to były ofiary, jakimi zapłaciliście za tę świętą jedność z żołnierzem polskim. Nie wolne były od nich dzieci i ciała kobiet. Lecz dopełniła się rzecz wielka, żołnierz polski poznał, że ma brata w społeczeństwie. Dziś, kiedy mianowałem miasto Płock żołnierzem, kiedy pasowałem Płock na rycerza, dziękuję wam i za obronę, i za spełnienie mych usilnych dążeń".
Armia bolszewicka, chcąc sforsować Wisłę i wyjść na przedpola Warszawy od zachodu, zaatakowała Płock 18 sierpnia 1920 r. Głównymi siłami natarcia, liczącymi w sumie ok. 3,5 tys. żołnierzy, był 3. Korpus Kawalerii Gaj-Chana. Do obrony miasta, w którym stacjonowały wówczas trzy bataliony piechoty oraz szwadron Jazdy Tatarskiej, łącznie ok. 1,2 tys. żołnierzy wojska polskiego, stanęła ludność cywilna, w tym kobiety i dzieci. Obrońców wspierali marynarze Flotylli Wiślanej z okrętów "Minister", "Wawel" i "Stefan Batory", które ostrzeliwały z rzeki pozycje bolszewików.
Walka o Płock i przyczółek mostu przez Wisłę trwała 21 godzin. Na ulicach wzniesiono barykady. W zajętej części miasta bolszewicy dopuszczali się zbrodni, jak rozstrzelanie 22 pacjentów tamtejszego Szpitala Garnizonowego, a także licznych rozbojów i gwałtów na cywilach, w tym ludności żydowskiej. W bitwie zginęło 250 obrońców, w tym 100 cywilów, a 400 zostało rannych. Ponad 300 mieszkańców miasta trafiło do niewoli. Dzięki bohaterskiej postawie mieszkańców Płocka atak odparto, a bolszewicy zmuszeni zostali do odwrotu.
Walka o Płock i przyczółek mostu przez Wisłę trwała 21 godzin. Na ulicach wzniesiono barykady. W zajętej części miasta bolszewicy dopuszczali się zbrodni, jak rozstrzelanie 22 pacjentów tamtejszego Szpitala Garnizonowego, a także licznych rozbojów i gwałtów na cywilach, w tym ludności żydowskiej. W bitwie zginęło 250 obrońców, w tym 100 cywilów, a 400 zostało rannych. Ponad 300 mieszkańców miasta trafiło do niewoli. Dzięki bohaterskiej postawie mieszkańców Płocka atak odparto, a bolszewicy zmuszeni zostali do odwrotu.
W 2018 r., w Narodowe Święto Niepodległości w ramach obchodów 100. rocznicy jej odzyskania przez Polskę, w Płocku odsłonięto pomnik - kolumnę zwieńczoną orłem w koronie - upamiętniający obrońców miasta przed armią bolszewicką w 1920 r. Rok 2020 był z kolei obchodzony w Płocku pod hasłem: "Płock miasto Bohater – Kawaler Krzyża Walecznych". (PAP)
mb/ dki/
