Zbigniew Gluza. Fot. PAP/M. Obara
W przededniu 80. rocznicy zbrodni wołyńskiej polscy i ukraińscy badacze mają podpisać wspólny komunikat: "II Komunikat polsko-ukraiński". Chcemy, by ta rocznica była okazją do wyrażenia braterstwa, a nie jak dotąd głównie wrogości – mówi PAP Zbigniew Gluza, prezes Ośrodka KARTA.
Ośrodek KARTA zaangażowany jest w polsko-ukraiński dialog dotyczący zarówno przeszłości, jak i spraw bieżących. Jedno z przedsięwzięć w tym zakresie stanowi cykl polsko-ukraińskich spotkań, zatytułowany "Wspólne sprawy", zorganizowany przez Ośrodek KARTA, Ukraiński Dom w Warszawie i Związek Ukraińców w Polsce. Podsumowanie tego cyklu, prowadzonego w Sali Kameralnej Teatru Polskiego w Warszawie, nastąpi podczas Kongresu Solidarności Polsko-Ukraińskiej, który odbędzie się w październiku.
Jak zaznaczył w rozmowie z PAP prezes Ośrodka KARTA Zbigniew Gluza, "Kongres będzie próbą zdefiniowania stanu relacji między polskim a ukraińskim społeczeństwem". "To podsumowanie będzie dotyczyć przede wszystkim kontekstu trwającej wojny, ale chcemy też pokazać, że ta energia, która między nami wytworzyła się po 24 lutego 2022, niesie dobrą perspektywę na przyszłość" – dodał.
W trakcie dwóch spotkań w Teatrze uczestnicy dyskusji mówili przede wszystkim o wspólnej historii. "Rozmawialiśmy o równoległości doświadczeń – w okresie po I wojnie światowej, kiedy oba narody walczyły o swoją niepodległość, a także – o przełomie ustrojowym, związanym z przejściem obu społeczeństw od systemu totalitarnego w stronę demokratycznego. Następna debata odniesiona była już do samego koszmaru okresu II wojny" – przypomniał szef KARTY.
Obie te debaty stanowiły merytoryczne przygotowanie do Kongresu. "Chcieliśmy pokazać, w jaki sposób wychodziliśmy z przełomowych dla naszych krajów momentów historii. Nie akcentowaliśmy wzajemnego konfliktu; chcieliśmy zobaczyć, jak oba społeczeństwa poradziły sobie ze stanem, w jakim wtedy były" – zaznaczył. "Kongres będzie podsumowaniem podstawowych dziedzin współczesnego życia – aktywności społecznej, kultury, nauki czy religii" – zwrócił uwagę.
Gluza wyjaśnił też, że Kongres będzie się składał z dwóch części. Pierwsza, bez udziału publiczności, odbędzie się w tematycznych podstolikach, w czasie drugiej uczestnicy pierwszej części podzielą się wnioskami z wcześniejszych dyskusji. "Chcemy także rozważyć, jakie warunki muszą być spełnione, żeby w przyszłości układać polsko-ukraińskie relacje w taki sposób, aby nie wracały traumy historyczne i żebyśmy potrafili w życiu społecznym zabezpieczyć się przed recydywą nacjonalistycznej agresji" – podkreślił.
"Zakładaliśmy, że Kongres odbędzie się przed 11 lipca, czyli przed 80. rocznicą zbrodni wołyńskiej, jednak ostatecznie stanie się to jesienią" - wskazał prezes KARTY. "Kongres ma pokazać pozytywne emocje między Polakami a Ukraińcami. Warto pamiętać, w jak wielkim stopniu napastliwy i wrogi przekaz utrudnia dialog" – powiedział.
W ocenie Gluzy sam Kongres Solidarności Polsko-Ukraińskiej jest niewystarczający. "Potrzebny jest bezpośredni dialog dotyczący zarówno samego Wołynia, jak i wszystkich złych etapów historii najnowszej, które mamy za sobą" – zaznaczył.
Przekazał, że przez ostatnie półtora roku Ośrodek KARTA – na mocy decyzji Kancelarii Prezesa Rady Ministrów – przygotował całościowy opis relacji polsko-ukraińskich od 1917 r. po współczesność. "Okres II wojny, a szczególnie 1943 r. i zbrodnia wołyńska, zostały ukazane jako apogeum, moment centralny tej 106-letniej narracji" – powiedział. "Traktujemy to jako szansę podsumowania całej, niełatwej, często aż tak tragicznej, wspólnej historii" – dodał.
Szef KARTY poinformował, że 6–7 lipca odbędzie się w Warszawie konferencja, podczas której ma zostać ogłoszony "II Komunikat polsko-ukraiński". Nawiązuje on do komunikatu, który z inicjatywy KARTY został podpisany pomiędzy jedenastoma badaczami ukraińskimi i jedenastoma badaczami polskimi w czerwcu 1994 r. "Ten pierwszy komunikat mówił o latach 1918–48. Okazało się, że później, do dzisiaj, nie udało się doprowadzić do podobnego, dopełniającego porozumienia, więc po 29 latach podejmujemy drugą próbę" – przypomniał.
"Na bazie dokumentacji, którą przygotowaliśmy na zlecenie KPRM, będziemy formułować uogólnienie, pod którym mają się podpisać badacze z Polski i Ukrainy. Mamy nadzieję, że tym razem będzie to w pewnym stopniu komunikat finalny, który podsumuje przebieg tego stulecia, również jego drastycznych wymiarów, ale też wyprowadzi z niego łączące nas wnioski" – podkreślił Gluza. Ogłoszenie "II Komunikatu" jest planowane na 7 lipca.
"Mamy nadzieję, że zarówno dzięki +II Komunikatowi+, jak i potem Kongresowi i w wymiarze politycznym, i społecznym będzie możliwe upamiętnienie zbrodni wołyńskiej w duchu braterstwa, a nie jak dotąd głównie wrogości" – podsumował prezes KARTY. (PAP)
Autorka: Anna Kruszyńska
akr/ skp/
