Zabytkowe epitafium z Osieku. Fot. ks. Szymon Tracz
Zakończyła się konserwacja jednego z najcenniejszych zabytków wczesnobarokowej sztuki funeralnej w Małopolsce – epitafium z 1611 roku z drewnianego kościoła św. Andrzeja Apostoła w Osieku – poinformowały służby prasowe diecezji bielsko-żywieckiej.
Diecezja podała, że dzieło upamiętnia Mikołaja i Beatę z Mirowa Porębskich, kalwińskich właścicieli Osieka, zamożnej szlachty, która w XVI i XVII wieku aktywnie wspierała rozwój Reformacji w tym rejonie.
Zdaniem ks. dr. Szymona Tracza, diecezjalnego konserwatora zabytków i sztuki sakralnej, „epitafium wyróżnia się wysokiej klasy snycerką oraz wyjątkowym, trójosiowym układem architektonicznym”.
Podkreślił, że jest ono interesującym przykładem sztuki funeralnej o protestanckim charakterze, który w Małopolsce jest rzadko spotykany. Pod względem artystycznym i ideowym bliżej mu do dzieł ze Śląska czy Prus Królewskich niż do typowych katolickich epitafiów regionu.
Epitafium obejmuje podstawę z tablicą inskrypcyjną, główne pole z przedstawieniami figuralnymi oraz bogate zwieńczenie. Po bokach znalazły się uszaki zdobione herbami i hermami Maurów podtrzymujących belkowanie. Diecezja podała, że w centralnym polu – po przeprowadzonych konserwacjach – umieszczono na nowo rzeźbiony krucyfiks z panoramą Jerozolimy oraz rekonstrukcje figur Mojżesza i św. Jana Chrzciciela, skradzionych wraz z oryginalnym krucyfiksem pod koniec lat 90. XX wieku.
W zwieńczeniu epitafium ustawiono alegoryczną postać Wiary z otwartą księgą i kielichem eucharystycznym, flankowaną przez anioły. Powyżej dwa putta trzymają kartusz z chustą św. Weroniki, a całość wieńczy uskrzydlona postać geniusza śmierci – symbol przemijania i kruchości ludzkiego życia. Tablica inskrypcyjna u podstawy zawiera łaciński tekst ku czci zmarłych fundatorów i dewizę: Vita fugit ut hora („Życie mija niby godzina”).
Zdaniem ks. Tracza przesłanie epitafium wyraża kluczowe zasady teologii reformacyjnej – „Sola Scriptura” (Tylko Pismo) uobecnione w postaci Mojżesza, „Sola fide” (Tylko wiara) ukazane w alegorii Wiary, „Sola gratia” (Tylko łaska) odzwierciedlone w postaci Jana Chrzciciela, „Solus Christus” (Tylko Chrystus) wyrażone przez krucyfiks oraz „Soli Deo gloria” (Tylko Bogu chwała), do czego nawiązuje chusta Weroniki.
Diecezjalne służby prasowe wskazały, że epitafium Porębskich łączy w sobie elementy ikonografii protestanckiej i sarmackiej tradycji pogrzebowej, będąc świadectwem nie tylko kunsztu artystycznego, ale i skomplikowanej historii religijnej regionu.
Niecodzienna kolorystyka ołtarza kościoła w Osieku
Drewniany kościół w Osieku, który obecnie nie jest użytkowany, został wzniesiony pod koniec pierwszej połowy XVI wieku. Tamtejsza parafia podała, że jego fundatorem był Seweryn Boner, bankier króla Zygmunta Starego i Bony Sforzy. Świątynia przestała być użytkowana w 1908 roku, gdy wzniesiony został nowy, murowany kościół. (PAP)
szf/ miś/
