Major Zygmunt Szendzielarz "Łupaszka". Fot. IPN
W Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych otwarto w piątek w Tczewie wystawę plenerową poświęconą działającej na Pomorzu w latach 1945-46 5. Wileńskiej Brygadzie Armii Krajowej, dowodzonej przez mjr. Zygmunta Szendzielarza ps. Łupaszka. Wystawa potrwa do 17 marca. Ekspozycję pt. „Nie jesteśmy żadną bandą. My jesteśmy z miast i wiosek polskich. 5 Wileńska Brygada AK na Pomorzu” przygotowali Miejska Biblioteka Publiczna w Tczewie oraz pion edukacyjno-naukowy gdańskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej.
„Na 21 tablicach przedstawiono w zarysie zarówno dzieje 5 Wileńskiej Brygady AK na Wileńszczyźnie w 1944 r. i na Białostoczyźnie w 1945 r., jak i działania oddziałów legendarnego mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki” już na Pomorzu, w latach 1945–1946” – poinformował rzecznik prasowy gdańskiego IPN Jan Daniluk.
W Sopocie dla uczczenia Dnia Pamięci "Żołnierzy Wyklętych" złożono w piątek kwiaty pod pomnikiem Żołnierzy Armii Krajowej.
„Na 21 tablicach przedstawiono w zarysie zarówno dzieje 5 Wileńskiej Brygady AK na Wileńszczyźnie w 1944 r. i na Białostoczyźnie w 1945 r., jak i działania oddziałów legendarnego mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki” już na Pomorzu, w latach 1945–1946” – poinformował rzecznik prasowy gdańskiego IPN Jan Daniluk.
5. Wileńska Brygada AK na Pomorzu, licząca zaledwie 60 żołnierzy, od grudnia 1945 r. do listopada 1946 r. przeprowadziła ok. 170 akcji bojowych. Rozbroiła 27 posterunków Milicji Obywatelskiej, dwie placówki Armii Czerwonej oraz stoczyła 14 potyczek m.in. w Kaliskach, Bartlu Wielkim, Podjazach, Dzierzgoniu, Tulicach, Lipowej Tucholskiej oraz Śliwicach.
Zygmunt Szendzielarz (1910 - 1951) był oficerem Wojska Polskiego. W kampanii wrześniowej 1939 r. dowodził szwadronem kawalerii wchodzącym w skład Armii Prusy, potem dołączył do Grupy Operacyjnej Kawalerii pod dowództwem gen. Władysława Andresa.
Potem przyjmując pseudonim "Łupaszka" działał w konspiracji. Od listopada 1943 r. dowodził utworzoną na bazie rozbitego oddziału "Kmicica" 5. Wileńską Brygada AK. Jednostka najpierw walczyła z wojskami niemieckimi, wspomagającymi je oddziałami litewskimi oraz partyzantką sowiecką, później z NKWD, UBP, MO i KBW.
Od 1945 r. brygada działała na terenie województwa zachodniopomorskiego, gdańskiego i olsztyńskiego.
W 1946 r. Szendzielarz razem z grupą żołnierzy przeniósł się na teren Białostocczyzny, gdzie dołączył do 6. Brygady Wileńskiej. W marcu 1947 r. opuścił oddział. Początkowo przebywał w Warszawie, później w okolicach Głubczyc, a następnie ukrywał się w Osielcu koło Makowa Podhalańskiego. Tu 30 czerwca 1948 r. został aresztowany przez funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego.
2 listopada 1950 r. Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazał go na wielokrotną karę śmierci. Wyrok wykonano 8 lutego 1951 r. w warszawskim więzieniu na Mokotowie. Miejsce jego pochówku do dziś nie jest znane.
W 1993 r. Sąd Najwyższy uchylił wszystkie wyroki wobec „Łupaszki”. W 2006 r. Sejm uczcił jego pamięć specjalną uchwałą.
Za udział w kampanii wrześniowej Szendzielarz otrzymał Krzyż Virtuti Militari V klasy. W styczniu 1944 r. został odznaczony Krzyżem Walecznych. W 1988 r. prezydent Polski na Uchodźstwie nadał mu Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari. W 2007 r. prezydent Lech Kaczyński odznaczył go Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. (PAP)
rop/ ls/
