Panorama miasta Bełz -lata 1920-39-, które po tzw. korekcie granicy między PRL a ZSRS przejął Związek Sowiecki. Fot. NAC
Dokumenty, archiwalne fotografie, meble i sprzęty domowe tworzą ekspozycję w izbie pamięci w Ustjanowej w gminie Ustrzyki Dolne. Placówka przypomina akcję przesiedleńczą sprzed 65 lat.
"Pomysł jej utworzenia wziął się z potrzeby ludzkich serc; przede wszystkim drugiego i trzeciego pokolenia przesiedleńców. Zebraliśmy pamiątki i chcemy pokazać kolejnym pokoleniom, że był taki dziwny epizod w naszej historii" – powiedziała PAP współautorka ekspozycji Wioletta Wielgosz.
W 1951 r. część mieszkańców kilkunastu miejscowości leżących w powiatach hrubieszowskim i tomaszowskim na Lubelszczyźnie zostało przesiedlonych na teren dzisiejszych gmin Ustrzyki Dolne, Czarna i Lutowiska.
Przesiedlenia z 1951 r. były konsekwencją tzw. korekty granicy między PRL a Związkiem Sowieckim. W jej efekcie do Polski wracały wsie leżące w Bieszczadach, a w zamian wschodni sąsiad przejął bogate w węgiel i czarnoziemy okolice Hrubieszowa i Tomaszowa; stąd nazwa akcja przesiedleńcza HT.
"Polacy wyrwani z żyznych terenów tzw. Grzędy Sokalskiej musieli nauczyć się trudnego gospodarowania w górskim terenie" – zauważyła Wielgosz.
Przypomniała, że przesiedlenie objęło m.in. Krystynpol, Bełz, Chorobrow i Uhnów. "Akcja przesiedleńcza dotyczyła ok. 14 tys. mieszkających tam osób. W Bieszczady przyjechało 3934 osoby; nieco ponad 1000 rodzin. Pozostali trafili na tzw. Ziemie Odzyskane" – dodała współautorka wystawy.
W izbie pamięci zdjęcia i tablice informacyjne przypominają poszczególne wsie opuszczone przez przesiedlonych; ich wygląd sprzed 65 lat i aktualny. Można też oglądać dokumenty związane z sama akcją. Są m.in. tzw. karty przesiedleńcze, spisy majątku, który pozostał, nakazy przesiedleńcze, przydziały gospodarstw w Bieszczadach.
"Był to dla nich szok cywilizacyjny. Przyjeżdżali z czarnoziemów, ze średnio bogatych gospodarstw do często zniszczonych domostw w górach. W okresie PRL nie można było mówić na ten temat. Wielu przesiedlonych miało nadzieję, ze po śmierci Stalina wróci w rodzinne strony; stało się inaczej" – przypomniała Wielgosz.
Umowa o zamianie granic z 1951r. była największą po wojnie korektą graniczna w Polsce. Dotyczyła wymiany terenów o powierzchni 480 km kw. (PAP)
kyc/ pz/
