Zabytkowe srebra żydowskie, cerkiewne, katolickie wykorzystywane podczas obrzędów religijnych można zobaczyć na największej w kraju wystawie złotnictwa w Muzeum Nadwiślańskim w Kazimierzu Dolnym. Najstarsze eksponaty pochodzą z XV w.
„Wystawa, ulokowana w zabytkowych piwnicach głównego gmachu Muzeum, to największa ekspozycja złotnictwa w kraju. W czwartek, w ramach tegorocznych Dni Otwartych Funduszy Europejskich, można ją będzie zwiedzać bezpłatnie” – powiedział PAP rzecznik prasowy Muzeum Nadwiślańskiego Seweryn Kuter.
Znaczną część ekspozycji stanowią srebra kultowe wyznań chrześcijańskich oraz judaika.
Zgromadzono tu m.in. kielichy, używane podczas sprawowania liturgii mszy świętej, monstrancje, krucyfiksy.
Najstarsze eksponaty na wystawie to późnogotycki kielich pomorski z końca XV w. oraz XVI-wieczny kielich wykonany w Żarach, ozdobiony renesansowym ornamentem groteskowym, w formie wici roślinnej z motywami figuralnymi i zwierzęcymi oraz kwiatami i owocami. Można też zobaczyć prawosławny kielich mszalny z epoki klasycyzmu, wykonany w Moskwie i przekazany niegdyś cerkwi w Porzeczu na Wileńszczyźnie.
Jednym z ciekawych eksponatów złotnictwa barokowego, wśród naczyń związanych z ceremoniałem kościelnym, jest łódka na kadzidło, nawiązująca do kształtu „nautilusów”, czyli popularnych w okresie baroku pucharów wykonanych z muszli ślimaka oceanicznego. Jest też wykonany w Kazaniu krzyż prawosławny z początku XIX w., na którego rewersie przedstawione są „Arma Christi”, czyli symbole obrazujące narzędzia męki Chrystusa.
Wśród sreber żydowskich na wystawie prezentowane są używane w synagogach, m.in. klej kodesz (naczynia święte), czyli zespół srebrnych ozdób Tory, w skład którego wchodzą: Keter Tora – korona wieńcząca zwój pergaminowy z tekstem Pięcioksięgu w czasie święta Simchat Tora, Rimmonim – ozdobne sterczyny nakładane na drzewce zwoju, Tass – tarcza zawieszana na Torze oraz Jad - wskazówka, którą wodzono wzdłuż wierszy w trakcie czytania Tory w synagodze.
Są także srebra używane podczas obrzędów domowych, w tym kubki, pucharki i kieliszki kidduszowe, z których m.in. pito wino, po odmówieniu nad nim błogosławieństw uświęcających rozpoczęcie i zakończenie szabatu, a także kolekcja ośmiopalnikowych lamp chanukowych, zapalanych w święta Chanuki.
Większość żydowskich sreber kultowych pochodzi z XIX w.
Na wystawie prezentowane są także srebra stołowe używane do obiadu i do deserów. Są to wyroby różnych polskich ośrodków złotniczych XVIII i XIX w., w tym m.in. jednego z największych warsztatów warszawskich Karola Filipa Malcza, zaliczanego do najwybitniejszych polskich złotników XIX w.
Na ekspozycji można zobaczyć m.in. półmisek, lichtarze i solniczki oraz parę ciężkich lanych kandelabrów (świeczników) z herbami Potockich i Branickich. Można też oglądać trzy klasycystyczne solniczki z początku XIX w., nawiązujące do proporcji naczyń antycznych, a także barokową flaszę złoconą z XVII w., służącą niegdyś do przechowywania cennych zamorskich przypraw oraz ręcznie kuty w stylu art deco, wykonany w okresie międzywojennym, komplet do kawy.
Ekspozycja zabytkowych sreber kultu religijnego oraz sreber stołowych to stała wystawa Muzeum Sztuki Złotniczej, będącego oddziałem Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym. To jedyna placówka tego typu w Polsce. Posiada obecnie blisko dwa tysiące eksponatów, z czego niespełna połowa znajduje się na ekspozycji, a pozostałe w magazynach. Inicjatorem powstania muzeum sztuki złotniczej był Jędrzej Jaworski, który w 1979 r. podarował Muzeum swoją kolekcję 504 zabytkowych sreber. Kolekcję tę Muzeum uzupełnia m.in. zakupami własnymi, depozytami innych muzeów, darami i depozytami osób prywatnych, w tym też współczesnych artystów - złotników.(PAP)
ren/ mhr/
