Wystawa „Cześć poległym. Cmentarze wojenne architekta Dusana Jurkovica”
Zdjęcia i makiety galicyjskich cmentarzy, na których są pochowani żołnierze walczący w I wojnie św., udostępniło w czwartek zwiedzającym Muzeum Archeologiczne w Krakowie. Eksponaty na wystawę wypożyczono ze Słowackiego Archiwum Narodowego i Słowackiej Galerii Narodowej.
Krakowskie muzeum zorganizowało ekspozycję we współpracy ze Słowackim Muzeum Narodowym - Muzeum Historycznym w Bratysławie.
Jak powiedział PAP kurator wystawy i dyrektor Muzeum Archeologicznego Jacek Górski, wystawa pokazuje jeden z fenomenów I wojny światowej, jakim była zainicjowana przez armię austriacką akcja budowy cmentarzy dla poległych żołnierzy. „Na tych cmentarzach spoczęły ciała nie tylko żołnierzy austriackich, ale także Polaków, Czechów, Słowaków, Rosjan i innych narodowości. Na tych cmentarzach spoczywają ludzie, którzy ze sobą walczyli, byli sobie wrogami” – podkreślił kurator.
Wystawa „Cześć poległym. Cmentarze wojenne architekta Dusana Jurkovica” potrwa do 15 lipca. Patronat nad nią objął minister kultury Republiki Słowackiej Marek Madaric.
Dusan Jurkovic (1868-1947) był cenionym słowackim architektem. Tradycyjne motywy architektoniczne z rejonu Karpat na pograniczu Słowacji i Moraw łączył z nowoczesnymi wówczas rozwiązaniami technicznymi, a oprócz drewna używał także nowych materiałów budowalnych. W jego twórczości można odnaleźć m.in. cechy secesji wiedeńskiej.
„W wielonarodowościowym środowisku monarchii Habsburgów jego styl był postrzegany jako specyficzny, słowiański, a przez nowoczesne cechy zyskał pozytywny odzew za granicą” – pisze Dana Borutova w albumie poświęconym wystawie.
W latach 1916-1918 Jurkovic pracował w powołanym przy Ministerstwie Wojny Austro-Węgier Oddziale Grobów Wojennych C.K. Komendantury Wojskowej w Krakowie. Oddziały tej jednostki zajmowały się oczyszczaniem pobojowisk, ekshumacją i identyfikacją zwłok oraz budową cmentarzy. Jurkovic zaprojektował w Galicji ok. 35 nekropolii wojskowych, usytuowanych najczęściej w miejscach prowadzonych niegdyś walk, m.in. w rejonie Gorlic, gdzie rozegrała się jedna z największych bitew I wojny św.
Do cech charakterystycznych cmentarzy Jurkovica należało m.in. otoczenie nekropolii ogrodzeniem - najczęściej murowanym, krytym daszkami; na cmentarzu, do którego prowadziła zadaszona brama, był pomnik lub kapliczka (cmentarze Gładyszów, Grab, Przełęcz Małastowska). Krzyże przy grobowach były zadaszone. Drewniane wieże, kapliczki i krzyże nawiązywały do miejscowych drewnianych zabudowań. Styl cmentarzy Jurkovica w fachowej literaturze często określany był jako starosłowiański.
W Małopolsce jest obecnie 333 nekropolii wojskowych z czasów I wojny św., a na terenie Podkarpacia - 68. Oprócz Jurkovica cmentarze projektowali m.in. Polacy - Jan Szczepkowski, Franciszek Karpinski, Henryk Uziembło; Austriacy - Hans Mayr, Gustaw Ludwig i Heinrich Scholz; Niemiec Hermann Hosaeus. (PAP)
bko/ gma/
