"Samarytanie z Markowej"
Wystawa "Samarytanie z Markowej. Ulmowie - Polacy zamordowani przez Niemców za pomoc Żydom" w poniedziałek zostanie otwarta na Uniwersytecie McGill w Montrealu. W Kanadzie ekspozycja będzie prezentowana do 8 stycznia.
"Znalazły się na niej fotografie oraz dokumenty ilustrujące życie rodziny Ulmów z Markowej koło Łańcuta na Podkarpaciu. Podczas II wojny światowej ponieśli oni śmierć za ukrywanie ośmiorga Żydów" - powiedział PAP autor ekspozycji dr Mateusz Szpytma.
Wystawę otwiera mapa Markowej. Zaznaczono na niej miejsca, gdzie przed wojną mieszkali Żydzi, oraz polskie domy, w których byli oni ukrywani podczas okupacji niemieckiej. Przedstawiono także przedwojenne losy Ulmów. Na zdjęciach widać ich w trakcie prac rolniczych, wśród członków miejscowej spółdzielni mleczarskiej i amatorskiego zespołu teatralnego.
O czasach okupacji niemieckiej przypominają m.in. obwieszczenia informujące o karach za pomoc Żydom. Towarzyszą im fotografie Żydów mieszkających przed wojną w Markowej, wpisy w parafialnej księdze zmarłych, zaświadczające o tragicznej śmierci rodziny Ulmów, a także dyplom o przyznaniu Wiktorii i Józefowi Ulmom tytułu "Sprawiedliwi wśród Narodów Świata".
Wystawa została przygotowana w trzech wersjach językowych: polskiej, angielskiej i francuskiej.
Według historyków, w czasie okupacji niemieckiej co najmniej 1600 Polaków z terenu obecnego woj. podkarpackiego ukrywało ponad 2900 Żydów. Niemcy zamordowali tam ok. 200 Polaków ratujących Żydów.
"Samarytan z Markowej" po raz pierwszy zaprezentowano 24 marca 2010 r. w Warszawie. Potem ekspozycja była pokazywana w wielu miejscach w Polsce, a także m.in. w Monachium, Ottawie, Chicago. Do Montrealu przyjechała na zaproszenie Polskiego Instytutu Naukowego w Kanadzie oraz Wydziału Historii i Studiów Klasycznych Uniwersytetu McGill.
Wystawa jest wspólnym dziełem Instytutu Pamięci Narodowej, Centralnej Biblioteki Rolniczej, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, Narodowego Centrum Kultury. Jej autorem jest dr Mateusz Szpytma z IPN, projekt graficzny opracował Dominik Wasilewski z CBR.
Wczesnym rankiem 24 marca 1944 roku w Markowej niemieccy żandarmi zamordowali ośmioro Żydów oraz ukrywających ich Józefa Ulmę i będącą w ostatnim miesiącu ciąży jego żonę Wiktorię. Niemcy zabili też szóstkę dzieci Ulmów: Stanisławę (wówczas najstarszą, miała 8 lat), Barbarę, Władysława, Franciszka, Antoniego i Marię.
Józef Ulma urodził się w 1900 roku. Był znanym w okolicy sadownikiem, hodował pszczoły i jedwabniki. Był także społecznikiem, bibliotekarzem oraz działaczem katolickim i ZMW "Wici". Jego wielką pasją było fotografowanie; na wystawie są zdjęcia jego autorstwa. O dwanaście lat młodsza żona Wiktoria zajmowała się domem i dziećmi.
W Kościele katolickim trwa proces beatyfikacyjny Ulmów.(PAP)
kyc/ pz/
