"Ziemia Świętokrzyska: Droga do Niepodległości 1914-1918"
Najważniejsze wydarzenia, jakie miały miejsce na terenie dzisiejszego województwa świętokrzyskiego, związane z odzyskaniem przez Polskę sto lat temu niepodległości, przybliża wystawa "Ziemia Świętokrzyska: Droga do Niepodległości 1914-1918", prezentowana w Centrum Edukacyjnym IPN Przystanek Historia w Kielcach.
Na składa się kilkadziesiąt wielkoformatowych plansz, z kopiami fotografii i ich opisami, kopiami dokumentów, oraz z krótkimi notatkami, prezentującymi wydarzenia z okresu walki o niepodległość podczas I wojny światowej, a także z czasów XX-lecia międzywojennego.
Materiały ikonograficzne pokazują m. in. Pierwszą Kompanię Kadrową Józefa Piłsudskiego. To właśnie do Kielc w sierpniu 1914 r. dotarli żołnierze z podległych późniejszemu marszałkowi: Związku Strzeleckiego i Drużyn Strzeleckich, którzy wyruszyli z Krakowa na ziemie zaboru rosyjskiego. Choć wymarsz kompanii kadrowej był w sensie militarnym małym epizodem, to zdaniem historyków miał znaczenie polityczne, zaznaczając od początku I wojny światowej istnienie "sprawy polskiej". "Kadrówka" dała początek Legionom Polskim, które swoim wysiłkiem zbrojnym w latach I wojny światowej przyczyniły się do odzyskania niepodległości w 1918 r.
Na fotografiach można zobaczyć oddziały legionistów na ziemi świętokrzyskiej, m. in. podczas bitwy austriacko-rosyjskiej pod Konarami (maj 1915 r.) czy z okresu bitwy pod Tarłowem (czerwiec/lipiec 1915 r.).
Wiele fotografii przedstawia obchodzone w różnych miejscach regionu podczas I wojny światowej narodowe rocznice – na ich organizację pozwoliły okupacyjne władze austriackie. To m. in. obchody rocznicy wybuchu powstania styczniowego na kieleckiej Karczówce (1916 r.), manifestacja z okazji 3 maja w Radoszycach (1917 r.) czy obchody setnej śmierci Tadeusza Kościuszki w Sandomierzu (1917 r.)
Można zobaczyć też mieszkańców zgromadzonych na miejskich placach w Opatowie i Jędrzejowie, podczas ogłaszania w 1916 r. tzw. Aktu 5 listopada (manifest cesarzy Austrii i Niemiec o utworzeniu Królestwa Polskiego) czy uczestników patriotycznych manifestacji z 1918 r. w Ostrowcu Świętokrzyskim i Wierzbniku (dzisiejsze Starachowice).
Wystawa przybliża także działalność różnego rodzaju organizacji jak m. in. Narodowej Rady Okręgowej Ziemi Kieleckiej - założonej przez środowiska lewicy niepodległościowej czy Polskiej Organizacji Wojskowej, która odegrała dużą rolę w listopadzie 1918 r., podczas rozbrajania austriackich żołnierzy.
Część materiałów odnosi się do wydarzeń z okresu 20-lecia międzywojennego. Można zobaczyć fotografie np. z obchodów rocznicy odzyskania niepodległości, z defilady podczas V Zjazdu Legionistów w Kielcach (1926 r.), z marszu szlakiem "Kadrówki" (1935 r.).
Jak ocenił w rozmowie z PAP dr Michał Zawisza z kieleckiej delegatury Instytutu Pamięci Narodowej, społeczeństwo kielecczyzny z entuzjazmem witało odrodzoną Polskę, mimo początkowej niechęci do opcji niepodległościowej, reprezentowanej m. in. przez chłopów (początkowo, w latach 1914-15 liczyli oni na sukces strony rosyjskiej w światowym konflikcie). "Dopiero różnego rodzaju działania okupantów spowodowały, że Polacy przekonali się do opcji niepodległościowej, związanej z Józefem Piłsudskim, który po lipcu 1917 roku stał się niewątpliwym liderem dążeń Polaków do odzyskania niepodległości. I opcja ta była dla nich jedyną, która mogła przejąć władzę na gruzach walących się monarchii rozbiorowych" – wyjaśnił autor wystawy.
Wystawa została opracowana głównie na podstawie niepublikowanych dotychczas materiałów, pochodzących z muzeów – także lokalnych, bibliotek, archiwów polskich i zagranicznych oraz ze zbiorów prywatnych.
Ekspozycja będzie prezentowana do 21 grudnia.
autor: Katarzyna Bańcer
ban/ pat/
