Wołyń, 1916 r. Oficerowie I Brygady Legionów Polskich: brygadier Józef Piłsudski (siedzi w środku) w towarzystwie oficerów I Brygady Legionów Polskich. Widoczni m.in.: płk Edward Rydz-Śmigły (z prawej na pierwszym planie), por. Bolesław Wieniawa-Długoszowski (za E. Rydzem-Śmigłym), mjr Michał Żymierski (stoi 2. z lewej na drugim planie, z rękami w kieszeniach). Źródło: NAC
105 lat temu, 19 grudnia 1914 r., władze austriackie oficjalnie powołały do życia I Brygadę Legionów pod dowództwem Józefa Piłsudskiego. Były one pierwszą polską formacją wojskową w XX w. Skupiły w sobie początkowo członków oddziałów Strzelca, Drużyn Strzeleckich, Polowych Drużyn Sokoła oraz innych organizacji paramilitarnych działających przed I wojną światową głównie na terenie zaboru austriackiego.
Legiony powołane zostały 16 sierpnia 1914 r. przez Naczelny Komitet Narodowy jako próba ratowania wojskowej inicjatywy Józefa Piłsudskiego, jaką było sformowanie i wejście 6 sierpnia na teren zaboru rosyjskiego 1. kompanii kadrowej.
Legiony działały w ramach armii austro-węgierskiej i podlegały dowództwu Landwehry. W szczytowym okresie rozwoju w Legionach służyło ponad 16 tys. żołnierzy (jesień 1915).
Legiony działały w ramach armii austro-węgierskiej i podlegały dowództwu Landwehry. W szczytowym okresie rozwoju w Legionach służyło ponad 16 tys. żołnierzy (jesień 1915).
Organizacyjnie dzieliły się na trzy brygady:
I Brygada powołana została 19 grudnia 1914, dowodził nią Józef Piłsudski (do 27 września 1916).
II Brygada powołana została 19 grudnia 1914, I dowódcą był Ferdynand Küttner - do 14 lipca 1916, następnie Józef Haller do 19 lutego 1918.
III Brygada powołana została 8 maja 1915. Dowodzili nią: Wiktor Grzesicki do 14 lipca 1916, Stanisław Szeptycki do 14 listopada 1916, Zygmunt Zieliński do 25 kwietnia 1917, Bolesław Roja do 30 lipca 1917.
Józef Piłsudski (1867-1935)
Do później jesieni 1915 r. Brygady działały na różnych frontach:
I Brygada na Ziemi Krakowskiej i na terenie zaboru rosyjskiego (najważniejsze bitwy to m. in. Krzywopłoty, bitwa limanowska, Łowczówek, walki nad Nidą, Konary i Jastków.
II Brygada w Karpatach Wschodnich (najważniejsze bitwy to m. in. Rafajłowa i Zielona, Mołotków, Kirlibaba, szarża pod Rokitną.
III Brygada weszła do boju od sierpnia 1915 r. i współdziałała z Brygadą Józefa Piłsudskiego.
Od jesieni 1915 roku do września 1916 Legiony walczyły już wspólnie na płn. Wołyniu, nad Styrem i Stochodem.
W lipcu 1916 r. doszło do największej bitwy Legionów - pod Kostiuchnówką. Wówczas to Legioniści pomimo huraganowego ognia i ciągłych ataków Rosjan przez kilka dni utrzymali linię frontu. Wycofali się dopiero po załamaniu frontu na flankach bronionych przez Węgrów i Czechów.
„My idziemy w zórz świtanie…”
Jesienią 1916 r. nastąpiło wycofanie Legionów z frontu na tyły i dymisja Józefa Piłsudskiego z funkcji brygadiera. W lecie 1917 r. wybuchł jeszcze głębszy kryzys – legioniści odmówili złożenia przysięgi na wierność Niemiec. Rozwiązano Legiony Polskie, część oficerów internowano w obozie w Beniaminowie, żołnierzy w Szczypiornie.
II Brygadę i pozostałych legionistów, poddanych austro-węgierskich, przemianowano na Polski Korpus Posiłkowy i wysłano we wrześniu/październiku na Bukowinę i Besarabię.
W lutym 1918 r. doszło do otwartego buntu w oddziałach Korpusu i legioniści pod dowództwem płk Józefa Hallera przeszli front na stronę rosyjską pod Rarańczą. Tam doszło do połączenia się z II Korpusem Polskim na Ukrainie. (PAP)
