Gen. Lucjan Żeligowski. Fot. NAC
150 lat temu, 17 października 1865 r. w Oszmianie urodził się Lucjan Żeligowski, generał Wojska Polskiego, w czasie I wojny światowej dowódca dywizji w I Korpusie Polskim, podczas wojny polsko-bolszewickiej dowódca Frontu Litewsko-Białoruskiego, później Grupy Operacyjnej. W 1920 r. na czele 1 DP Litewsko-Białoruskiej zajął Wilno i Wileńszczyznę, proklamując utworzenie Litwy Środkowej.
W czasach II RP Inspektor Armii w Warszawie (1921-1925); minister Spraw Wojskowych (1925-1926); poseł na Sejm (1935-1939); w czasie II wojny światowej członek Rady Narodowej RP w Londynie.
Żeligowski urodził się w rodzinie szlacheckiej. Po ukończeniu gimnazjum klasycznego w Wilnie i uzyskaniu matury, rozpoczął naukę w Oficerskiej Szkole Piechoty w Rydze (1888).
W następnych latach służył w armii rosyjskiej, m.in. w 136 pułku piechoty. Brał udział w wojnie rosyjsko-japońskiej (1904-1905). Od 1912 r. był członkiem tajnego Związku Walki Czynnej w Rosji.
Po wybuchu I wojny światowej od 1915 r. Żeligowski walczył w szeregach Brygady Strzelców Polskich, sformowanej przy wojsku rosyjskim, dowodząc batalionem. W 1917 r. mianowany pułkownikiem. Od stycznia 1917 r. do maja 1918 r. w I Korpusie Polskim w Rosji, m.in. jako dowódca Dywizji Strzelców.
Po rozbrojeniu I Korpus przedostał się na Kubań, gdzie w lipcu 1918 r. został dowódcą 4 Dywizji Strzelców. Awansowany do stopnia generała. Na czele podległych mu oddziałów zajął Odessę. Przedostając się przez austriacki kordon, poprzez Rumunię w kwietniu 1919 r. dotarł do Polski, zajmując Tarnopol. Od kwietnia 1919 r. do kwietnia 1920 r. pełnił funkcję dowódcy grupy operacyjnej w rejonie Mińska na Białorusi. Następnie do października 1920 r. dowodził 10 dywizją piechoty.
W październiku 1920 r. Żeligowski został mianowany dowódcą 1 Dywizji Piechoty Litewsko-Białoruskiej. Na jej czele, z rozkazu Józefa Piłsudskiego, zajął Wilno i Wileńszczyznę, proklamując utworzenie Litwy Środkowej.
W latach 1921-1925 pełnił obowiązki Inspektora Armii w Warszawie. W 1923 r. uzyskał stopień generała broni. Od 27 listopada 1925 r. do 10 maja 1926 r. w gabinecie Aleksandra Skrzyńskiego pełnił funkcję ministra Spraw Wojskowych.
W czasie zamachu majowego w 1926 r. generał poparł Piłsudskiego. Następnie powrócił na stanowisko Inspektora Armii. W 1927 r. przeszedł w stan spoczynku i osiadł w swoim majątku Andrzejewo w pow. wileńskim.
Od 1928 r. Żeligowski pełnił funkcję prezesa Kapituły Orderu Polonia Restituta. Od 1929 r. był członkiem Trybunału Stanu. W latach 1935-1939 był posłem na Sejm z ramienia Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR).
We wrześniu 1939 r., jako cywil, współpracował z dowództwem Frontu Południowego. Następnie przedostał się do Francji. Po ewakuacji w 1940 r. do Wielkiej Brytanii został członkiem Rady Narodowej RP oraz kanclerzem Kapituły Orderu Virtuti Militari.
Zmarł 9 lipca 1947 r. w Londynie. Jego zwłoki przewieziono do Warszawy i pochowano na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
Lucjan Żeligowski odznaczony był m.in. Orderem Virtuti Militari II i V kl., Polonia Restituta I kl., czterokrotnie Krzyżem Walecznych oraz Krzyżem Niepodległości. (PAP)
mjs
