Henryk Sławik. Źródło: IPN
74 lata temu w niemieckim obozie KL Mauthausen został zamordowany Henryk Sławik - powstaniec śląski, działacz PPS, Sprawiedliwy wśród narodów świata. Podczas II wojny światowej stanął na czele Komitetu Obywatelskiego ds. Opieki nad Uchodźcami Polskimi na Węgrzech. Uratował życie prawie 30 tys. Polaków.
Sławik to powstaniec śląski, dziennikarz, działacz społeczny, samorządowy i polityczny i jeden z ponad 120 tys. polskich uchodźców wojennych, których we wrześniu 1939 r. przyjęły Węgry. Jako prezes Komitetu Obywatelskiego do Spraw Opieki nad Polskimi Uchodźcami na Węgrzech (1939-1944) został pełnomocnikiem na Węgry ministra pracy Rządu RP na uchodźstwie.
Dzięki pomocy węgierskiego prawnika, komisarza rządowego do spraw uchodźczych w randze ministra Józsefa Antalla seniora i polskich księży Sławik uratował - według Yad Vashem - ok. 5 tys. polskich Żydów. Aresztowany przez Gestapo (1944), bity i katowany, nie zdradził swego węgierskiego przyjaciela, dzięki czemu Antall przeżył. Sławik zmarł 23 sierpnia 1944 r. w niemieckim obozie koncentracyjnym KL Mauthausen.
Antall (1896-1974) jesienią 1939 r. został pełnomocnikiem rządu Królestwa Węgier ds. Uchodźców Wojennych. Podczas wizytacji zgrupowań uchodźczych poznał Sławika, który w tym samym roku stanął na czele Komitetu Obywatelskiego do Spraw Opieki nad Polskimi Uchodźcami na Węgrzech. Antall szczególną troską otoczył kilka tysięcy polskich dzieci i młodzież, tworząc dla nich szkoły, w tym liceum i gimnazjum w Balatonboglar.
Sławik i Antall razem pomagali żydowskim dzieciom. Przy współpracy kilku uchodźców żydowskich zorganizowali dla nich sierociniec w miasteczku Vac, na północy Węgier. Działało tam przedszkole i szkoła, gdzie realizowano polski program nauczania. Jednocześnie nie pozbawiano dzieci ich tożsamości - po oficjalnym udziale we mszy świętej, potajemnie uczono je hebrajskiego i objaśniano Stary Testament.
Zarówno Sławik, jak i Antall senior, zostali uhonorowani odznaczeniem "Sprawiedliwy wśród narodów świata" przez Instytut Yad Vashem. Sławik został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (2004) i Orderem Orła Białego (2010), zaś Antall m.in. Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1948) i pośmiertnie Krzyżem Wielkim Orderu Zasługi RP (2010).
8 listopada 2016 r. w Dolince Szwajcarskiej w Warszawie odsłonięto pomnik bohaterów Henryka Sławika i Józsefa Antalla. 26 czerwca 2017 r. marszałek Sejmu Marek Kuchciński wraz z przewodniczącym Zgromadzenia Narodowego Węgier Laszlo Koverem odsłonili pomnik-ławeczkę na placu Gyoergya Goldmanna w Budapeszcie. Kuchciński powiedział wtedy: "to dwaj wielcy bohaterowie i dwaj wielcy sprawiedliwi. Teraz przekazujemy ich w opiekę władzom Budapesztu i węgierskiej Polonii".
2014 r. w województwie śląskim został ogłoszony rokiem Henryka Sławika. Z tej okazji powstała wystawa "Tak płaci Polska - Henryk Sławik" autorstwa Łukasza Kobieli i dr Tomasza Kurpierza, prezentowana w różnych miastach Polski. W kwietniu ekspozycja pokazywana była również w Sejmie.
22 marca 2018 r. Sejm RP przyjął przez aklamację uchwał w sprawie uczczenia Henryka Sławika. "Sejm Rzeczypospolitej Polskiej oddaje cześć Henrykowi Sławikowi i wyraża najwyższe uznanie za bohaterstwo i poświęcenie w ratowaniu polskich uchodźców w czasie II wojny światowej" - głosi uchwała.(PAP)
Autor: Olga Łozińska
oloz/ wj/
