O kształtowaniu się polskiej państwowości po roku 1918 dyskutowali w środę w Białymstoku historycy z całego kraju i samorządowcy podczas II Podlaskiego Kongresu Pamięci Narodowej. Spotkanie było elementem obchodów stulecia odzyskania niepodległości.
Kongres zorganizował oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku i Podlaski Urząd Wojewódzki. Wzięli w nim udział m.in. historycy, samorządowcy z regionu, a także przedstawiciele środowisk zajmujących się upamiętnianiem wydarzeń historycznych.
Kongres rozpoczęło odśpiewanie "Roty" i odczytanie listu prezesa IPN dra Jarosława Szarka, skierowanego do uczestników. List odczytał dyrektora białostockiego oddziału IPN dr Piotr Kardela.
W liście prezes IPN przypomniał słowa Józefa Piłsudskiego, który powiedział, że "naród, który traci pamięć, przestaje być narodem, staje się jedynie zbiorem ludzi czasowo zajmujących dane terytorium". Szarek napisał, że państwo musi być świadome swej wartości i wspólnoty narodowej.
"Musimy ciągle powracać do naszej przeszłości, do korzeni, z których wyrastamy, z nich czerpać, tak jak czynili to nasi przodkowie, podtrzymywać pamięć o dniach chwały, ale też nie zapominać o klęskach, które także uczą nas wielkości. Z każdej klęski byliśmy zdolni powstać. Pamiętać musimy, że ciągłość narodu zapewnia jego kultura, która jest nośnikiem tożsamości, ona nas odkrywa i kształtuje jako naród" – napisał cytowany prezes IPN.
Profesor dr hab. Tadeusz Wolsza podczas wykładu "Drogi do niepodległości" powiedział, że polska droga do niepodległości była skomplikowana i początkowo wydawała się trudna do zrealizowania. Omówił taktykę działania Romana Dmowskiego i Józefa Piłsudskiego. Mówiąc o Piłsudskim, historyk powiedział, że dowódca zakładał zarówno "zwycięstwo kroczące z Zachodu na Wschód, czyli w pierwszej fazie wojny zwycięstwo państw centralnych nad Rosją, a w drugiej fazie wojny zwycięstwo mocarstw zachodnich nad państwami centralnymi. Wynikło z tego to, że w tej wojnie będą pokonani wszyscy zaborcy ziem polskich, co stało się faktem w listopadzie 1918 roku" – podkreślił prof. Wolsza.
Ocenił, że rok 1918 jest nie tylko jubileuszem Polski, bo wiele państw odzyskało wtedy niepodległość, ale to właśnie odzyskanie niepodległości przez Polskę "graniczyło w pewnym sensie z cudem, bo żadne inne państwo nie zbudowało czegoś takiego jak legiony, jak Polska Organizacja Wojskowa, Piłsudski i Dmowski stworzyli coś, co było niepowtarzalne w skali Europy" – mówił profesor.
"Jesteśmy generacją szczęśliwców" mówiła z kolei prof. dr hab. Małgorzata Gmurczyk-Wrońska, która na kongresie przedstawiła wykład "Międzynarodowe aspekty odzyskania niepodległości w 1918 roku". "Dożyliśmy momentu, który nie był dany naszym poprzednikom. Ten czas jest dla nas bardzo ważny, trzeba o tym mówić głośno" – powiedziała.
Wojewoda podlaski Bohdan Paszkowski mówił, że setna rocznica odzyskania niepodległości to wyjątkowy jubileusz. "Ta piękna polska tradycja ma służyć również nam, abyśmy naszą niepodległość i państwowość na wszelkich możliwych polach umacniali, żebyśmy mogli jako naród stworzyć jak najlepsze warunki do tego, aby indywidualne i zbiorowe marzenia polskich obywateli w ramach naszego państwa jak najlepiej zrealizować" – mówił Paszkowski i przypomniał, że okres od 11 listopada 1918 nie był czasem cieszenia się przez 100 lat niepodległością, bo były okupacje, prześladowania, kolejne zrywy Polaków i ogromne tragedie".
Podczas uroczystości Srebrny Krzyż Zasługi, przyznany przez prezydenta RP, otrzymał wieloletni działacz Klubu Inteligencji Katolickiej w Białymstoku Aleksander Orłowski, który, jak podkreślił wojewoda, "ma bardzo duże zasługi w kultywowaniu pamięci narodowej".
Kongres poprzedziła zorganizowana przez białostocki oddział IPN gra miejska. Jak wyjaśniła PAP Magdalena Dzienis z IPN, gra polegała na odszukaniu miejsc pamięci w mieście, związanych z odzyskaniem niepodległości lub z innymi historycznymi wydarzeniami, "na przykład tablicę na cmentarzu wojskowym upamiętniającą grób nieznanego żołnierza, pomnik Konstytucji 3 maja i inne" – mówiła Dzienis. W grze udział wzięło 17 uczestników, najlepsi okazali się uczniowie z XI Liceum Ogólnokształcącego w Białymstoku, którym wręczono nagrody książkowe.
Podczas spotkania zostały otwarte okolicznościowe wystawy. Zaprezentowano film pokazujący, jak powstawał mural "Selfie niepodległości", który zostanie odsłonięty w Białymstoku w niedzielę. (PAP)
Autorka: Małgorzata Półtorak
mpt/ joz/
