04 1920. Józef Piłsudski i Symon Petlura w Winnicy, wyprawa kijowska. Źródło: Wikipedia Commons
IPN przypomina o wspólnej walce Polaków i Ukraińców przeciwko bolszewickiej Rosji i Armii Czerwonej. Instytut przypomniał, że 100 lat temu - w nocy z 21 na 22 kwietnia 1920 r. - pod wspólną polsko-ukraińską umową podpisali się Józef Piłsudski i Symon Petlura.
"W nocy z 21 na 22 kwietnia 1920 roku została podpisana w Warszawie umowa o współpracy pomiędzy Polską a Ukrainą. Poparta wielomiesięcznymi negocjacjami, zawarta została w obliczu kolejnych zwycięstw bolszewików w Rosji i Ukrainie, zagrażających niepodległości jej zachodnich sąsiadów" - przypomniał w środę rzecznik IPN Adam Stefan Lewandowski w komunikacie przedstawiającym działania Instytutu w związku z rocznicą podpisania porozumienia.
100 lat temu został zawarty sojusz polsko-ukraiński
"W obliczu wspólnego wroga, chcąc ostatecznie zażegnać zbrojny konflikt polsko-ukraiński i stawić skuteczny opór ekspansji komunizmu, do rozmów zasiedli dwaj wybitni mężowie stanu: Józef Piłsudski i Symon Petlura, tworząc plan walki z Armią Czerwoną. Kluczowa dla realizacji tego planu była polsko-ukraińska umowa sojusznicza, datowana 21 kwietnia 1920 r. i podpisana trzy dni później konwencja wojskowa" - dodał Lewandowski.
Dyskusję na temat porozumienia pomiędzy odradzającą się Rzeczypospolitą Polską a rodzącą się Ukraińską Republiką Ludową - jak podkreśla IPN - pracownicy Instytutu rozpoczęli na początku 2020 r. - to m.in. teksty, które ukazały się w "Biuletynie IPN", w tym rozmowa z prof. Andrzejem Nowakiem o prowadzonej przez Józefa Piłsudskiego polityce wschodniej. Wśród propozycji są także publikacje książkowe, artykuły i konferencje dotyczące sojuszu.
Na temat współpracy Polski i Ukrainy podczas wojny z bolszewikami Wydawnictwo IPN przygotowało także publikacje książkowe; ich promocja planowana jest także przy okazji obchodów 100-lecia zwycięskiej Bitwy Warszawskiej z sierpnia 1920 r. To m.in. rozprawa naukowa Andrija Rukkasa zatytułowana "Razem z Wojskiem Polskim. Armia Ukraińskiej Republiki Ludowej w 1920 roku", w której historyk ten przedstawia odrodzenie się ukraińskiego wojska m.in. dzięki Polakom.
Dyskusję na temat porozumienia pomiędzy odradzającą się Rzeczypospolitą Polską a rodzącą się Ukraińską Republiką Ludową - jak podkreśla IPN - pracownicy Instytutu rozpoczęli na początku 2020 r. - to m.in. teksty, które ukazały się w "Biuletynie IPN", w tym rozmowa z prof. Andrzejem Nowakiem o prowadzonej przez Józefa Piłsudskiego polityce wschodniej. Wśród propozycji są także publikacje książkowe, artykuły i konferencje dotyczące sojuszu.
"W utworzenie Armii URL 1920 r. wielki wkład wnieśli polscy sojusznicy, którzy w miarę swoich sił zapewniali ukraińskim żołnierzom umundurowanie i uzbrojenie, zaopatrywali ich w niezbędne materiały, sprzęt techniczny, amunicję itd. Należy podkreślić, że wsparcie militarne ze strony polskiej nie zostało wstrzymane nawet po zawarciu zawieszenia broni z bolszewikami. Wielką zasługę na tym polu ma marszałek Józef Piłsudski, który mimo wszelkich przeszkód politycznych znajdował nowe formy i możliwości wspierania Ukraińców, począwszy od idei przymierza, z których osobiście nigdy nie zrezygnował" - napisał Rukkas.
"Nie zważając na niewielką, w porównaniu z Wojskiem Polskim, liczebność, Armia URL była aktywnym uczestnikiem wojny przeciwko Rosji bolszewickiej, kampanię wojenną 1920 r. należy zatem traktować jako wojnę polsko-ukraińsko-sowiecką" - dodał ukraiński badacz.
Inne proponowane publikacje to "Sojusz Piłsudski–Petlura. Dokumenty i materiały" pod redakcją Jana Pisulińskiego i Witalija Skalskiego - książka ta powstała dzięki współpracy IPN ze Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego, a także album o Semenie Petlurze i sojuszu polsko-ukraińskim w 1920 r. Na ten temat współpraca ze Studium Europy Wschodniej UW miała także zaowocować konferencją naukową, ale z powodu epidemii, przeniesiona została na jesień.
Semen Petlura (1879-1926)
Ponadto IPN przypomniał o swoim portalu Przystanku Historia, gdzie można znaleźć artykuł "Sojusz polsko-ukraiński 1920 r." napisany przez byłego szefa Biura Badań Historycznych IPN Mirosława Szumiło, a także o relacji i materiale wideo z belwederskiej debaty historyków "Geneza wyprawy kijowskiej".
Porozumienie zawarte między Polską a Ukrainą przed 100 laty, znane także jako pakt Piłsudski-Petlura, z polskiego punktu widzenia było szansą na budowę federacji państw tej części kontynentu, a dla Ukraińców – szansą wywalczenia niepodległości. Umowa przewidywała wyznaczenie granicy wzdłuż rzeki Zbrucz i na północ, aż do Prypeci; określała także warunki przyszłej współpracy. Obie strony zgadzały się, że korzystne dla nich jest maksymalne osłabienie Rosji, m.in. przez odebranie jej zagłębia węglowego w Doniecku i możliwie znaczące odcięcie jej od Morza Czarnego. Umowa przewidywała także, że obie strony nie będą zawierały umów wymierzonych przeciwko sobie oraz będą szanowały prawa mniejszości narodowych po obu stronach granicy. (PAP)
nno/ wj/
