Reprodukcje kartek na artykuły spożywcze i przemysłowe z okresu od I wojny po rok 1989 składające się na historię reglamentacji podstawowych dóbr codziennego użytku w Polsce znalazły się w kalendarzu na rok 2012 wydanym przez Instytut Pamięci Narodowej.
Opowieść ta zaczyna się w czasie I wojny światowej, prowadzi poprzez okres PRL, a kończy się w drugiej połowie 1989 r. Narracji towarzyszą nawiązujące do niej ilustracje oraz wizerunki kartek reglamentujących dobra codziennego użytku z kolejnych lat. Są wśród nich m.in. bogato ilustrowane kartki z Łodzi, Warszawy i Lublina, kartki z okresu II wojny światowej i lat 40., a także blankiety z lat 80. w tym niedystrybuowana kartka z września 1989 r. W kalendarzu znajduje się także syntetyczna historia reglamentacji.
"Ideą kalendarza jest pokazanie nieco innego oblicza komunizmu czy też innego oblicza PRL, nie tylko takiego związanego z represywnością władzy i oporem społecznym. Chcieliśmy zwrócić tu uwagę na sprawy gospodarcze, które były wielokrotnie o wiele bardziej uciążliwe dla dużej grupy ludzi niż kwestia dyktatury jako takiej" - powiedział PAP kierownik Sekcji Notacji i Filmów Wydziału Edukacji Historycznej Biura Edukacji Publicznej IPN Michał Kurkiewicz.
Na tytułowej stronie kalendarza zamieszczono przegląd kartek reglamentacyjnych z różnych okresów m.in. kartki na chleb wydane przez warszawską Komisję Rozdziału Mąki i Chleba w 1916 roku, kartki na mąkę z roku 1918 dla mieszkańców Lublina, karta odzieżowa wydana przez Ministerstwo Aprowizacji i Handlu w 1947 roku, bilet towarowy z roku 1976 oraz karta benzynowa z 1984 roku.
Strona styczniowa przybliża gospodarcze okoliczności wybuchu I wojny i wprowadzenie przez władze pruskie kartek przede wszystkim na artykuły żywnościowe. W centrum karty znajduje się wizerunek pruskiego hełmu, jednak już z polskim orzełkiem przykrywającego ziemniaki i zboże, co ma symbolizować niedobory okresu wojennego. W części lutowej znalazł się dwugłowy orzeł Cesarstwa Austro-Węgierskiego również nawiązujący do I wojny. Towarzyszą mu kartki m.in. na chleb i mąkę ze Lwowa, których szczególną cechą było wykorzystanie rewersu jako powierzchni reklamowej. W głównej części strony marcowej znalazła się szabla i tekst o odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Na początku II Rzeczpospolitej również wprowadzono reglamentację towarów, a na kartkach znalazły się portrety m.in. Józefa Piłsudskiego.
Strona kwietniowa poświęcona jest II wojnie, którą symbolizuje bochenek chleba podzielony sztyletem i kartki z czasów okupacji hitlerowskiej. W centrum części majowej umieszczono sierp i młot na tle orła, któremu sierp uciął koronę, jako nawiązanie do powstania Polski Ludowej, w której wciąż obowiązywały także reglamentacja powojenne. Ze strony czerwcowej można dowiedzieć się o wprowadzeniu kartek na niemal wszystkie ważne artykuły i próbie ich zniesienia przez pierwszy zjazd PZPR w 1948 r. Na części lipcowej umieszczono obrazek biletu towarowego na cukier w kasowniku, symbolizującego początek reglamentacji cukru wprowadzonej w 1976 r. Strona sierpniowa to odwołanie do sierpnia 1980 r. i wprowadzenia kartek na mięso. Na obrazku mamy tu znany z ówczesnych barów talerz na łańcuszku z łyżką i widelcem.
Na stronie wrześniowej znalazł się kogut na płocie, w którego cieniu widać mężczyznę z toporem jako nawiązanie do postępu w dziedzinie reglamentacji i wprowadzenia kartek na masło, mąkę pszenną, kaszę, ryż czy podstawowe artykuły dla niemowląt. W części październikowej na obrazku pokazano telewizor z zegarem pokazującym 13.00, co stanowi odniesienie do godziny, od której władze wprowadziły możliwość kupowania alkoholu, który od 1982 r. również podlegał reglamentacji. Na stronie listopadowej umieszczono wizerunek mężczyzny pchającego syrenkę, co wskazuje na wprowadzone w 1984 r. racjonowanie benzyny. W tle widać talony na benzynę. Cześć grudniowa to swoiste podsumowanie, przedstawiono tam pudełko z napisem "archiwum", w którym znajdują się różne rodzaje kartek. Reglamentację towarów ostatecznie zniesiono z końcem 1989 r. (PAP)
akn/ mlu/
