„Biuletyn IPN” (1-2/2019)
11 lutego ukaże się „Biuletyn IPN”, do którego dołączono pierwszą z serii recenzji na temat publikacji „Dalej jest noc”, opisującej m.in. przemoc Polaków wobec Żydów podczas okupacji niemieckiej. Głównym tematem numeru będzie polska obecność na Kresach Wschodnich.
Recenzję "Korekta obrazu? Refleksje źródłoznawcze wokół książki +Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski+" napisał historyk dr Tomasz Domański. To pierwsza z serii recenzji na temat publikacji działającego przy PAN Centrum Badań nad Zagładą Żydów. To również zapowiedź nowego czasopisma IPN "Polish-Jewish Studies", który będzie wydawany w języku polskim i angielskim.
"Artykuł dr. Tomasza Domańskiego powstał w wyniku licznych zapytań osób zainteresowanych tą tematyką skierowanych do Instytutu" - podkreślił IPN. Głównym tematem numeru - jak dodają twórcy pisma - będzie jednak "trudna polska obecność na Kresach Wschodnich Rzeczypospolitej w XX wieku".
"Przypominamy zbrojną konfrontację odradzającej się Ojczyzny z Ukraińcami w latach 1918–1919 (słynne Orlęta broniące Lwowa), odkrywamy zapomnianych, niezłomnych polskich księży, którzy usiłowali ochronić przed komunistycznym barbarzyństwem wiarę katolicką wśród rodaków na ziemiach wcielonych do ZSRS. Prezentujemy sylwetki ziemian, przedsiębiorców, uczonych i artystów kultywujących polskość, budujących za Bugiem cywilizację łacińską" - podał IPN.
Instytut poleca uwadze również eseje m.in. o poecie Janie Lechoniu oraz o współczesnych literatach i - jak podaje Instytut - "ich dorobku zgromadzonym w teczkach SB". Wśród esejów będzie także tekst Barbary Świtalskiej-Starzeńskiej "Generacja +niepokornych+ (1863–1918)".
W numerze będzie można także zapoznać się ze sprawą ludobójstwa popełnionego na Polakach w Związku Sowieckim w latach 30., o czym przypomni Paweł Zielony - współtwórca wystawy Archiwum IPN "Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937-1938". Do pisma dołączona będzie płyta DVD z filmem "Rozstrzelać Polaków", którego tematem jest masowa eksterminacja Polaków dokonana w latach 1937-38 przez NKWD, pod kryptonimem "operacja polska".
"Biuletyn IPN" będzie dostępny w sprzedaży od 11 lutego w księgarniach IPN w Warszawie, sieci Empik oraz w placówkach Poczty Polskiej.
Głównym tematem książki "Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski" - jak wielokrotnie podkreślali jej twórcy, m.in. prof. Barbara Engelking i prof. Jan Grabowski - są różne strategie przetrwania Żydów w okupowanej przez Niemców Polsce. Badacze opisali losy Żydów przekrojowo - łącznie na terenach dziewięciu powiatów w Generalnym Gubernatorstwie.
W dwutomowej, liczącej ok. 1700 stron publikacji, opisana jest również przemoc Polaków wobec Żydów. "Z przeprowadzonych badań jednoznacznie wynika, że na interesujących nas obszarach (z wyłączeniem powiatów bielskiego i złoczowskiego) zdecydowana większość próbujących się ratować Żydów - na podstawie przebadanych i zweryfikowanych przypadków - zginęła z rak polskich bądź też została zabita przy współudziale Polaków" - czytamy we wstępie do publikacji, w której stwierdzono także, że możliwość przetrwania w ogromnym stopniu zależała od chęci pomocy "sąsiadów - chrześcijan".
"Od tego, czy byli w stanie przełamać strach wobec zagrożenia, jakie stanowili dla wspólnoty wiejskiej ukrywający się Żydzi. Nie sprzyjały temu obowiązujące normy grupowe, obecny wszędzie antysemityzm ani mechanizmy konformizmu społecznego. Tym bardziej podziwiać należy tych, którzy potrafili przeciwstawić się nie tylko niemieckim przepisom prawnym, lecz także pisanym i niepisanym regułom życia grupowego" - podali twórcy publikacji.
Norbert Nowotnik (PAP)
nno/ agz/
