Uroczyste złożenie kwiatów na grobie Anny Walentynowicz na Cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku, w ramach ogólnopolskich obchodów 40-lecia utworzenia Wolnych Związków Zawodowych. Fot. PAP/A. Warżawa
Wystawa, msza św. i wspomnieniowe spotkanie – te m.in. elementy złożą się na gdańskie obchody 40-lecia utworzenia Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. W ramach obchodów 13 działaczy opozycji z czasów PRL zostanie uhonorowanych Krzyżami Wolności i Solidarności.
Główne uroczystości odbędą się w sobotę i weźmie w nich udział m.in. prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Jarosław Szarek. Rano na Placu Solidarności pod Pomnikiem Poległych Stoczniowców, udostępniona zostanie, przygotowana przez Karola Lisieckiego i Dariusza Mańkowskiego z Archiwum IPN w Gdańsku, wystawa "Wolne Związki Zawodowe 1978-1980". Spisane w językach polskim i angielskim informacje zawarte na planszach uzupełnią m.in. zdjęcia i dokumenty związane z działalnością WZZ.
Na sobotnie południe - w gdańskiej Bazylice Św. Brygidy, która w czasach PRL-u była ostoją dla działaczy antykomunistycznych - zaplanowano mszę świętą w intencji ludzi związanych z Wolnymi Związkami Zawodowymi. Nabożeństwo odprawi metropolita gdański abp Sławoj Leszek Głódź.
Z bazyliki obchody przeniosą się do historycznej Sala BHP Stoczni Gdańskiej, gdzie odbędzie się uroczystość wręczenia przez prezesa IPN Krzyży Wolności i Solidarności. Otrzyma je 13 osób związanych z Wolnymi Związkami Zawodowymi, w tym pięć – pośmiertnie. Odznaczenia odbiorą: Andrzej Bulc, Józef Drogoń, Andrzej Gwiazda, Jan Karandziej, Mariusz Muskat, Błażej Wyszkowski, Krzysztof Wyszkowski i Lech Zborowski. Pośmiertnie krzyżami odznaczeni zostaną: Maria Płońska, Kazimierz Szołoch, Anna Walentynowicz, Tomasz Wojdakowski i Marek Zborowski.
Po uroczystości, w Sali BHP odbędzie się prezentacja wydawnictwa pt. "Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża 1978-1980 w relacjach" przygotowanego przez pracowników Oddziału IPN w Gdańsku - Arkadiusza Kazańskiego i Igora Hałagidę. Książka zawiera spisane wspomnienia twórców WZZ Wybrzeża oraz uczestników i świadków prowadzonych przez Związki działań. Dołączono do niej także płytę z nagranymi relacjami m.in. Andrzeja Gwiazdy, Krzysztofa Wyszkowskiego, Jana Karandzieja, Macieja Miatkowskiego, Joanny Dudy-Gwiazdy i Andrzeja Kołodzieja.
W piątek, w ramach obchodów przedstawiciele IPN złożyli kwiaty na grobach zmarłych działaczy opozycyjnych: Kazimierza Szołocha, Stanisława Kowalskiego, Tadeusza Szczepańskiego, Marka Zborowskiego, Antoniego Sokołowskiego, Anny Walentynowicz, Aliny Pienkowskiej, Macieja Miatkowskiego, Tomasza Wojdakowskiego, Jana Zapolnika i Marii Płońskiej. Na kilku gdańskich budynkach odsłonięto też w piątek tablice przypominające, że domach tych mieszkali opozycjoniści, w tym działacze WZZ.
IPN zaprezentuje też w Sali BHP przygotowywany przez siebie portal edukacyjny poświęcony Wolnym Związkom Zawodowym. Na popołudnie w Sali zaplanowano spotkanie wspomnieniowo-dyskusyjne poświęcone historii WZZ. Z kolei w niedzielę, w tym samym miejscu odbędzie się koncert w wykonaniu Andrzeja Kołakowskiego i jego przyjaciół.
Już w piątek, w ramach obchodów przedstawiciele IPN złożyli kwiaty na grobach zmarłych działaczy opozycyjnych: Kazimierza Szołocha, Stanisława Kowalskiego, Tadeusza Szczepańskiego, Marka Zborowskiego, Antoniego Sokołowskiego, Anny Walentynowicz, Aliny Pienkowskiej, Macieja Miatkowskiego, Tomasza Wojdakowskiego, Jana Zapolnika i Marii Płońskiej.
Na kilku gdańskich budynkach odsłonięto też w piątek tablice przypominające, że domach tych mieszkali opozycjoniści, w tym działacze WZZ. Wszystkie tablice wykonane zostały przez gdański IPN we współpracy z Oddziałowym Komitetem Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Gdańsku.
Komitet Założycielski Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża powstał w Trójmieście w końcu kwietnia 1978 r. Komitet powołali m.in. Andrzej Gwiazda, Krzysztof Wyszkowski i Antoni Sokołowski. W październiku roku następnego podobna organizacja powstała na Pomorzu Zachodnim.
Impulsem dla powstania WZZ na Pomorzu było powołanie do życia w lutym 1978 r. Komitetu Pracowniczego/Założycielskiego Wolnych Związków Zawodowych w Katowicach - pierwszej w PRL niezależnej od władz organizacji związkowej stawiającej sobie za cel zaktywizowanie środowiska robotniczego i nadanie jego działaniom form organizacyjnych. Głównym animatorem Komitetu w Katowicach był związany z Ruchem Obrony Praw Człowieka i Obywatela Kazimierz Świtoń.
Inwigilacja, szykany i represje spowodowały, że komitetowi nie udało się rozwinąć szerszych działań, przede wszystkim przenieść działalności związkowej na teren zakładów pracy regionu. Mimo to utworzenie katowickich WZZ miało wpływ na powstanie dwóch kolejnych niezależnych inicjatyw skierowanych do środowisk pracowniczych na Pomorzu.
Jak wskazują historycy, działalność komitetów WZZ, zwłaszcza dobrze rozwiniętej i zorganizowanej struktury gdańskiej, miała ogromne znaczenie dla przebiegu procesu tworzenia w 1980 r. niezależnego związku zawodowego i wielkiego ruchu społecznego, jakim była Solidarność. (PAP)
autor: Anna Kisicka
edytor: Paweł Tomczyk
aks/ pat/
Program obchodów 40-lecia utworzenia Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża na stronie internetowej Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Gdańsku
