Modernizowane główne wejście do Memoriału "Katyń". Fot. PAP/W. Pacewicz
W Zespole Memorialnym w Katyniu trwają prace budowlane. Rosjanie zmieniają m.in. wygląd wejścia na teren nekropolii, stawiają przy nim nowe logo, kończą pomnik poświęcony sowieckim ofiarom represji NKWD, wybudowali już także budynek muzeum historii stosunków rosyjsko-polskich.
Przebudowa nie dotyczy polskiej części Zespołu Memorialnego - Polskiego Cmentarza Wojennego, upamiętniającego ponad 4 tys. oficerów, zamordowanych wiosną 1940 r. przez stalinowskie NKWD.
Pomimo świątecznego dnia – 8 kwietnia Rosjanie obchodzą prawosławną Wielkanoc - w Katyniu pracują robotnicy, układając kostkę brukową.
Część budynków i konstrukcja przed wejściem – najprawdopodobniej nowe logo memoriału – są przykryte zielonymi plandekami. „To na oficjalne otwarcie muzeum rosyjsko-polskiego” – mówią robotnicy, ochroniarz, pani w kasie. Pytani o terminy, mówią, że „niedługo”.
Muzeum historii relacji rosyjsko-polskich, budowane pod kuratelą Rosyjskiego Towarzystwa Wojskowo-Historycznego (RWIO), jest jednym z nowych elementów kompleksu. Nowy budynek już stoi, na razie jest zamknięty.
Przewodniczącym RWIO jest minister kultury Rosji Władimir Miedinski, a w skład rady tej organizacji wchodzi wicepremier Rosji Dmitrij Rogozin. Zadaniem RWIO jest badanie i propagowanie historii wojskowej Rosji, a także dbanie o związane z nią pomniki. Powstało ono w marcu 2013 roku na mocy wydanego w grudniu 2012 roku dekretu prezydenta Rosji Władimira Putina. W zamyśle Kremla jest ono kontynuatorem Carskiego Rosyjskiego Towarzystwa Wojskowo-Historycznego, które istniało w latach 1907-14.
Metalowe ściany pawilonu wejścia na cmentarz, który ma kształt rozdzielonego na dwie części kopca, wcześniej były gładkie. Obecnie są na nich wygrawerowane przeplatające się imiona i nazwiska sowieckich i polskich ofiar stalinowskich represji. Widoczne są tylko fragmenty napisów, ponieważ większa część ścian jest zasłonięta.
Memoriał w Katyniu, utworzony w 2000 r., składa się z części polskiej i rosyjskiej. Dotychczas część rosyjska była mało zagospodarowana, a ofiary – według szacunków ok. 10 tys. obywateli ZSRR – pozostawały bezimienne.
Na części polskiej powstał Polski Cmentarz Wojenny, zaprojektowany przez polskich architektów w uzgodnieniu z Rodzinami Katyńskimi i wybudowany przez Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Znajdują się na nim przykryte żeliwnymi krzyżami doły śmierci – miejsca pochówku polskich oficerów, ołtarz, a za nim ściana ołtarzowa z dzwonem katyńskim. Na okalających polski cmentarz ścianach z tablicami wyryte są imienne tabliczki epitafijne polskich oficerów.
Obecnie również na rosyjskiej części cmentarza toczą się prace budowlane - jej terytorium zostało powiększone, a głównym elementem jest tzw. Dolina Śmierci - miejsce masowych represji obywateli ZSRR. Jej elementy to doły śmierci, w których spoczywają bezimienne ofiary, oraz będący w trakcie budowy pomnik „Rozstrzelanie”. Prowadzą do niego dwie alejki, na których umieszczono tablice z imionami i nazwiskami ofiar.
W ostatnich latach Zespół Memorialny w Katyniu i terytorium wokół niego przechodzi zmiany. W latach 2010-2012 na jego terenie wybudowano dominującą nad obiektem Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego.
Zmieniała się również ekspozycja wewnątrz kompleksu, m.in. w 2017 r. niedaleko od głównego wejścia umieszczone zostały tablice poświęcone wojnie 1920 roku i losowi żołnierzy Armii Czerwonej, którzy znaleźli się wówczas w polskiej niewoli. Informują one o złych warunkach, w jakich przebywali i rzekomo okrutnym traktowaniu przez Polaków, co „doprowadziło do śmierci dziesiątków tysięcy żołnierzy Armii Czerwonej”.
Są to dane, których nie potwierdzają ustalenia historyków, przedstawione m.in. w polsko-rosyjskiej publikacji "Czerwonoarmiści w niewoli polskiej w 1919-1922".
Na wystawie znajduje się również fragment wypowiedzi rosyjskiego ministra spraw zagranicznych Siergieja Ławrowa z 2016 r., który twierdzi, że Polska „przoduje w walce z pomnikami poświęconymi obywatelom sowieckim, walczącym z nazizmem” i dopuszcza się bezczeszczenia miejsc pamięci, poświęconych „wyzwoleńczej misji Armii Czerwonej i polsko-rosyjskiemu braterstwu broni”.
Z Katynia Justyna Prus (PAP)
just/ ndz/ mal/ mhr/
