Rok 2015 - bogaty w ważne rocznice dla Polski i dla Europy

STYCZEŃ:

12 stycznia mija 70 lat od rozpoczęcia zimowej ofensywy Armii Czerwonej z linii Wisły i Narwi w kierunkach zachodnim i północnym. W rezultacie Armia Czerwona zajęła obszar Polski centralnej, a także Prusy Wschodnie oraz Pomorze. 17 stycznia 1. Armia Wojska Polskiego wkroczyła do zrujnowanej Warszawy.

Dwa dni później (19 stycznia) przypada 70. rocznica wydania przez komendanta głównego AK gen. Leopolda Okulickiego rozkazu o rozwiązaniu struktur Armii Krajowej, która uważana jest za największe i najlepiej zorganizowane podziemne wojsko działające w okupowanej Europie.

W styczniu mija 70. lat od wyzwolenia KL Auschwitz przez Armię Czerwoną. Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 r., aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała też sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów, a także Polaków, Romów, jeńców sowieckich i osób innej narodowości. Obóz wyzwolili 27 stycznia 1945 r. żołnierze 100. Lwowskiej Dywizji Piechoty. Wyzwolili ok. 7 tys. więźniów. W walkach zginęło 231 żołnierzy sowieckich.

LUTY:

W lutym przypada 70 rocznica podjęcia przez Krajową Radę Narodową uchwały o odbudowie stolicy (3 lutego). Wojenne straty urbanistyczne Warszawy wynosiły ok. 84 proc., (zabudowa przemysłowa - 90 proc., mieszkalna - 72 proc. i zabytkowa - 90 proc.).

70 lat temu odbyła się również konferencja jałtańska (4-11 lutego), która do dziś pozostaje symbolem zdrady zachodnich sojuszników wobec Polski i ich zgody na podporządkowanie Europy Wschodniej totalitarnemu imperium sowieckiemu. W konferencji udział wzięli Józef Stalin, Franklin D. Roosevelt i Winston Churchill.

10 lutego mija 75 lat od pierwszej masowej deportacji 140 tys. Polaków w głąb Związku Sowieckiego, przeprowadzonej przez NKWD. Kolejne deportacje obywateli polskich przeprowadzono w kwietniu i czerwcu 1940 r. Ostatnią rozpoczęto w przededniu wojny niemiecko-sowieckiej pod koniec maja 1941 r. W sumie według danych NKWD w czterech deportacjach zesłano około 330-340 tys. osób.

MARZEC:

W marcu (27-28) przypada 70. rocznica podstępnego aresztowania przez NKWD 16 przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, których wywieziono do moskiewskiego więzienia na Łubiance. Oskarżono ich o działania przeciwko Armii Czerwonej i Związkowi Sowieckiemu oraz współpracę z Niemcami. W czerwcu 1945 roku Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRS w Moskwie ogłosiło wyrok w ich sprawie. Trzech spośród skazanych w procesie zmarło w sowieckich więzieniach: ostatni dowódca AK gen. Leopold Okulicki "Niedźwiadek", wicepremier i delegat Rządu na Kraj Jan Stanisław Jankowski oraz Stanisław Jasiukowicz, członek Rady Ministrów na Kraj ze Stronnictwa Narodowego.

KWIECIEŃ:

2 kwietnia mija 10. rocznica śmierci św. Jana Pawła II, który uchwałą Sejmu RP został patronem roku 2015. Posłowie przyjęli uchwałę „w poczuciu moralnego obowiązku i głębokiego szacunku wobec postaci, która wywarła tak znaczący wpływ na losy nie tylko naszego narodu, ale i całego współczesnego świata”.

100 lat temu 6 kwietnia 1915 roku urodził się Tadeusz Kantor, jeden z najważniejszych twórców i reformatorów XX-wiecznego teatru, malarz, scenograf, aktor, wykładowca krakowskiej ASP. Autor manifestów artystycznych, współzałożyciel Grupy Krakowskiej i założyciel Teatru Cricot 2, jego najgłośniejsze spektakle to "Umarła klasa", "Wielopole, Wielopole", "Niech sczezną artyści", "Nigdy tu już nie powrócę".

10 kwietnia minie 5 lat od katastrofy lotniczej pod Smoleńskiem, w której zginęło 96 osób, wśród nich prezydent Lech Kaczyński i jego małżonka oraz m.in. przedstawiciele parlamentu, urzędów państwowych, wojska i Rodzin Katyńskich. Polska delegacja leciała do Katynia na uroczystości upamiętniające 70. rocznicę mordu NKWD na polskich oficerach.

W kwietniu odbędą się uroczystości poświęcone ofiarom Zbrodni Katyńskiej sprzed 75 lat. Decyzja o wymordowaniu polskich jeńców wojennych z obozów w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie oraz obywateli polskich przetrzymywanych w więzieniach NKWD na obszarze przedwojennych wschodnich województw Rzeczypospolitej zapadła na posiedzeniu Biura Politycznego KC WKP(b). W sumie w jej wyniku zgładzono około 22 tys. osób. W nocy z 12 na 13 kwietnia 1940 r., a więc w czasie kiedy NKWD mordowało polskich jeńców i więźniów, ich rodziny stały się ofiarami masowej deportacji w głąb ZSRS przeprowadzonej przez władze sowieckie.

MAJ:

3 maja przypada 200. rocznica zawarcia traktatów pomiędzy Rosją, Prusami i Austrią ws. nowego podziału ziem polskich; utworzono Królestwo Polskie związane z Rosją, zależne od Prus Wielkie Księstwo Poznańskie oraz Rzeczpospolitą Krakowską, która była pod kontrolą trzech zaborców. Traktaty zostały włączone do Aktu Końcowego Kongresu Wiedeńskiego z 9 czerwca 1815 roku.

Kolejna rocznica przypada 8 maja, w dniu 70 rocznicy kapitulacji III Rzeszy i zakończenia II wojny światowej w Europie. Historycy różnią się w ocenie znaczenia 8 maja 1945 r. dla Europy i naszego kraju. Według jednych badaczy, koniec wojny w Europie oznaczał przede wszystkim zwycięstwo nad nazizmem i ocalenie narodu polskiego przed biologiczną zagładą. Dla innych, 8 maja jest dniem klęski narodów wschodniej Europy, oddanych przez zachodnich aliantów pod sowieckie panowanie.

80 lat temu 12 maja 1935 r. w Belwederze o godz. 20.45 zmarł marszałek Józef Piłsudski. W czasie uroczystości pogrzebowych na Wawelu prezydent Ignacy Mościcki mówił: "Cieniom królewskim przybył towarzysz wiecznego snu. Skroń jego nie okala korona, a dłoń nie dzierży berła. A królem był serc i władcą doli naszej".

CZERWIEC:

1 czerwca obchodzić będziemy 100. rocznicę urodzin ks. Jana Twardowskiego. Ks. Twardowski jest przedstawicielem współczesnej liryki religijnej, autorem ponad 50 książek - przede wszystkim poezji religijnej, w tym znanego wiersza z wersem "Spieszmy się kochać ludzi, tak szybko odchodzą".

Przed 75 laty w Palmirach pod Warszawą w ciągu dwóch dni (20-21) Niemcy rozstrzelali 378 więźniów z Pawiaka i Al. Szucha. Była to największa egzekucja w Palmirach, w której zginęli znani działacze społeczni, politycy czy sportowcy. Wśród nich byli: poseł na Sejm Mieczysław Niedziałkowski, marszałek Sejmu Maciej Rataj oraz złoty medalista w biegu na 10 tys. metrów na Igrzyskach Olimpijskich w Los Angeles w 1932 r. Janusz Kusociński.

18 czerwca obchodzona będzie 200. rocznica przegranej przez Napoleona bitwy pod Waterloo, która oznaczała zmierzch dominacji francuskiej w Europie. Pokonanego wodza osadzono na Wyspie Św. Heleny na Oceanie Atlantyckim. Tam też dożył swych ostatnich dni.

LIPIEC:

W lipcu mija 70 lat od wycofania przez USA i Wielką Brytanię uznania dla rządu RP na uchodźstwie i usankcjonowania działalności Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej (5 lipca).

W dniach 10-25 lipca wspominać będziemy ofiary Obławy Augustowskiej przeprowadzonej przed 70 laty przez oddziały NKWD. Jest ona największą niewyjaśnioną zbrodnią na Polakach po II wojnie światowej. W jej wyniku zatrzymano 2 tys. osób; 600 podejrzewanych o powiązania z AK-owskim podziemiem wywieziono. Ich los do dziś nie jest znany. Przyjmuje się, że zostali wywiezieni w okolice Grodna i zamordowani. Kolejnych 512 osób zostało wywiezionych na tereny Litwy. Również nie wiadomo, co się z nimi stało.

W lipcu przypada 75. rocznica rozpoczęcia Bitwy o Anglię, która trwała do 31 października 1940 roku. Odparcie blisko czteromiesięcznej ofensywy Luftwaffe kosztowało życie 544 brytyjskich i sprzymierzonych lotników, w tym 29 Polaków.

SIERPIEŃ:

W sierpniu minie 35 lat od rozpoczęcia strajku w Stoczni Gdańskiej, którego bezpośrednim powodem było żądanie przywrócenia Anny Walentynowicz do pracy. Fala sierpniowych strajków z 1980 r. doprowadziła do powstania NSZZ "Solidarność" - pierwszej w krajach komunistycznych, niezależnej od władz, legalnej organizacji związkowej. Podpisanie porozumienia w Gdańsku 31 sierpnia 1980 roku między komisją rządową a Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym i powstanie Solidarności stały się początkiem przemian z 1989 roku - obalenia komunizmu i końca systemu jałtańskiego.

15 sierpnia obchodzić będziemy 95. rocznicę Bitwy Warszawskiej. Określana mianem "cudu nad Wisłą" i uznawana za 18. przełomową bitwę w historii świata zadecydowała o zachowaniu przez Polskę niepodległości i uratowaniu Europy przed bolszewizmem.

WRZESIEŃ:

We wrześniu przypada 70. rocznica powstania konspiracyjnego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, które w swym szczytowym okresie działania (lata 1945 - 1946) skupiało od 20 do 25 tys. członków. Swe cele formułowało w dokumencie "O wolność obywatela i niezawisłość państwa". Mówił on m.in. o konieczności zagwarantowania w Polsce wolności słowa, przekonań politycznych i zrzeszania się. Domagał się zaprzestania represji wobec opozycji oraz żołnierzy podziemia. (2 września).

19 września mija 75. lat od wielkiej obławy w Warszawie, podczas której Niemcy aresztowali ponad 2 tys. mężczyzn. Wśród nich znalazł się rotmistrz Witold Pilecki, który dobrowolnie dał się zatrzymać, aby dotrzeć do KL Auschwitz w celu zebrania informacji na temat obozu i utworzenia w nim organizacji konspiracyjnej.

PAŹDZIERNIK:

9 października 1920 roku generał Lucjan Żeligowski zajął Wilno i Wileńszczyznę, proklamując utworzenie Litwy Środkowej, która została następnie przyłączona do Polski.  Akcja wojskowa sprzed 95 lat została przeprowadzona na polecenie Józefa Piłsudskiego.

Tego samego dnia przypada 35. rocznica przyznania Czesławowi Miłoszowi literackiej Nagrody Nobla. Odbierając nagrodę Miłosz powiedział: "Jestem częścią polskiej literatury, która jest względnie mało znana w świecie, gdyż jest niemal nieprzetłumaczalna. (...) Jest to rodzaj tajnego bractwa, mającego własne obrzędy obcowania z umarłymi".

LISTOPAD:

Do wzajemnego przebaczenia win i dialogu wzywał list biskupów polskich do niemieckich wysłany z Rzymu 18 listopada 1965 roku. W tym roku mija 50. rocznica tego wydarzenia. List do Episkopatu Niemiec był jednym z pism wysłanych do 56 krajów z zaproszeniem do uczestnictwa w obchodach 1000-lecia chrztu Polski. Jego ideą było przekazanie informacji o rocznicy początków chrześcijaństwa na polskich terenach oraz związanym z nim millenium państwa i narodu. Pismo zostało wystosowane przez biorących udział w obradach II Soboru Watykańskiego w Rzymie polskich biskupów m.in. kard. Stefana Wyszyńskiego i Karola Wojtyłę. Jego pomysłodawcą był arcybiskup wrocławski Bolesław Kominek.

185 lat temu w nocy z 29 na 30 listopada 1830 r. w Warszawie rozpoczęło się powstanie listopadowe - zryw niepodległościowy skierowany przeciwko rosyjskiemu zaborcy. Przez 10 miesięcy 140 tys. ludzi prowadziło walkę z największą potęgą militarną Europy, odnosząc w niej poważne, lecz przejściowe sukcesy. Rozpoczęte w listopadową noc powstanie narodowe było największym wysiłkiem zbrojnym w polskich walkach wyzwoleńczych XIX wieku.

GRUDZIEŃ:

9 grudnia 1990 r. odbyła się druga tura pierwszych wyborów prezydenckich. Lecha Wałęsę poparło 74,25 proc. głosujących, natomiast Stanisława Tymińskiego 25,75 proc. Ponad 344 tys. wyborców oddało nieważne głosy.

22 grudnia 1990 r. Lech Wałęsa złożył na posiedzeniu Zgromadzenia Narodowego przysięgę prezydencką. Tego samego dnia na Zamku Królewskim odebrał z rąk ostatniego prezydenta RP na uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego insygnia władzy prezydenckiej II RP.

W grudniu przypada również 600 rocznica urodzin Jana Długosza, autora "Roczników, czyli Kronik sławnego Królestwa Polskiego", a także wybitnego polskiego dyplomaty i duchownego; wychowawcy synów Kazimierza Jagiellończyka.

Przed 45. laty, w odpowiedzi na podwyżki cen artykułów pierwszej potrzeby, na całe Wybrzeże rozlała się fala strajków, przybierając charakter powstania robotniczego. 17 grudnia 1970 r., w Gdyni wojsko otworzyło ogień do robotników idących do pracy. Było to najtragiczniejsze wydarzenie w czasie pacyfikacji robotniczych protestów na Wybrzeżu dokonanej przez władze komunistyczne - w jej wyniku zginęło 45 osób, a 1 165 odniosło rany.

Rok 2015 został ustanowiony przez Sejm Rokiem św. Jana Pawła II i Jana Długosza, a także Rokiem Teatru Publicznego z racji 250. rocznicy powstania najstarszego w Polsce Teatru Narodowego w Warszawie.

(PAP)

ews/ mjs/ ls/ par/