Konstytucja 3 Maja pomogła Polakom pod zaborami zachować tożsamość i ułatwiła odrodzenie państwa w 1918 r. – powiedział prezes Trybunału Konstytucyjnego Andrzej Rzepliński podczas dorocznej uroczystości w TK z okazji rocznicy jej uchwalenia.
Gościem honorowym tegorocznych obchodów święta w TK była prof. Karin Friedrich z Uniwersytetu Aberdeen, która wygłosiła wykład o roli i znaczeniu Prus Królewskich (Prussia Polonica) w życiu politycznym i intelektualnym Rzeczypospolitej w XVIII wieku, szczególnie w dobie reform ustrojowych.
„Uchwalenie 224 lata temu Konstytucji 3 Maja było filarem, który pozwolił zachować nam tożsamość i w 1918 naszym przodkom znacznie łatwiej było odbudować państwo” – powiedział prof. Rzepliński.
Podkreślił, że święto Konstytucji 3 Maja to okazja, by przypominać wielkie reformy podjęte w Polsce w XVII wieku, które były wyjątkowe nie tylko na tle państw ościennych, ale i Wielkiej Brytanii, choć – zaznaczył – uchwalone zmiany „nie miały szans zaistnieć”.
Prof. Friedrich podkreślała wyjątkowość rozwiązań politycznych w Prusach Królewskich, w tym znaczenia praw i wolności, które - jak powiedziała - znalazły odzwierciedlenie w Konstytucji 3 Maja.
Mówiła o „zderzeniu przeciwstawnych kultur politycznych” – Królestwa Prus pod rządami Hohenzollernów, które nazwała „państwem prawa bez wolności”, i Prus Królewskich - z ich przywilejami, wolnością religijną, przywiązaniem do własnych instytucji samorządowych - których historię zamknął pierwszy rozbiór.
Urodzona w Monachium badaczka dziejów Prus Królewskich i Książęcych oraz historii idei w nowożytnej Europie Środkowowschodniej podkreśliła, że same rządy prawa nie wystarczą, potrzebne są wolności i społeczeństwo obywatelskie. „Te cnoty – człowieczeństwo i odwaga - inspirowały Władysława Bartoszewskiego” – zauważyła. Pamięć Bartoszewskiego, którego uroczystości pogrzebowe odbywały się w tym samym czasie w Warszawie, uczczono minutą ciszy.
„Rzeczpospolita Obojga Narodów dała Europie chleb, tolerancję, demokrację, barok i konstytucję” – powiedział prezes Sądu Konstytucyjnego Litwy Dainius Žalimas.
Jak podkreślił, w pierwszej nowoczesnej ustawie zasadniczej w Europie pojęcie „naród" oznaczało ogół mieszkańców Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, w tym - a nie tylko - stan szlachecki. Rocznicę Konstytucji 3 Maja nazwał świętem wspólnego dziedzictwa, podkreślając, że była ona pierwszym dokumentem tej rangi sporządzonym w języku litewskim, a wspólna ojczyznę tworzyli
Ukraińcy, Żydzi, Tatarzy, Karaimi i inne narody.
„Chciałbym, życzyć, aby ideały Konstytucji 3 Maja były naszymi drogowskazami również w dzisiejszej sytuacji geopolitycznej, gdy od nowa jest kreślona mapa Europy” – dodał Žalimas. Ubolewał, że aneksję części terytorium Ukrainy zaaprobował rosyjski sąd konstytucyjny.(PAP)
brw/ par/
