Jan Karski. Fot. PAP/T. Gzell
Tzw. Raport Karskiego, czyli egzemplarz wydania noty dyplomatycznej polskiego rządu na uchodźstwie z 10 grudnia 1942 r. apelującej o zatrzymanie eksterminacji Żydów, został w piątek sprzedany na aukcji w Paryżu za 21 tys. euro. Ten jeden z pierwszych historycznych dokumentów mówiących o Zagładzie Żydów w czasie II wojny światowej wylicytowano w słynnym paryskim domu aukcyjnym Hotel Drouot podczas wyprzedaży księgozbioru byłego premiera Francji Dominique’a de Villepina.
Jak poinformowała PAP obserwująca piątkową aukcje attachée ds. naukowych i kulturalnych Ambasady RP w Paryżu Małgorzata Grąbczewska, "raport" emisariusza uzyskał cenę 21 tys. euro. Nie ma, jak dotąd, informacji, kto jest nabywcą dokumentu.
Na dokumencie widnieje odręczna adnotacja z datą 8 lipca 1943 roku, prawdopodobnie wskazującą dzień przyjęcia tego dokumentu do kolekcji waszyngtońskiej biblioteki. Ponieważ nie był to jedyny egzemplarz owej noty w zbiorach Kongresu, słynna amerykańska instytucja zdecydowała się odsprzedać duplikat w 1986 roku.
Wylicytowany dokument, 16-stronicowa broszura w języku angielskim, nosi tytuł "Mass extermination of Jews in German occupied Poland" ("Masowa eksterminacja Żydów na terenie okupowanej przez Niemców Polski") i zawiera notę polskiego MSZ z 10 grudnia 1942 roku, skierowaną do Narodów Zjednoczonych. Dokument ten jest określany potocznie jako „raport” Karskiego, gdyż opiera się on na relacji złożonej w Londynie przez emisariusza polskiego rządu w czasie II wojny światowej. Ujawnił on w nim fakty nieznane wówczas opinii publicznej na Zachodzie, a szczególnie to, że w ciągu trzech lat na okupowanych ziemiach polskich Niemcy zabili około miliona Żydów.
Paryski egzemplarz nie jest czymś unikatowym, gdyż w 1943 roku polski MSZ wydał ten dokument w masowym nakładzie. Według Małgorzaty Grąbczewskiej, egzemplarze tej 16-stronicowej broszury znajdują się obecnie w licznych polskich bibliotekach (m.in. Biblioteka Jagiellońska, Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego) oraz wielu bibliotekach w Europie i na świecie.
Egzemplarz sprzedany w Paryżu jest natomiast szczególnie ciekawy ze względu na swoją proweniencję. Według opisu w paryskim katalogu, wystawiony na aukcję egzemplarz tej noty znajdował się pierwotnie w zbiorach Biblioteki Kongresu USA w Waszyngtonie.
Na dokumencie widnieje odręczna adnotacja z datą 8 lipca 1943 roku, prawdopodobnie wskazującą dzień przyjęcia tego dokumentu do kolekcji waszyngtońskiej biblioteki. Ponieważ nie był to jedyny egzemplarz owej noty w zbiorach Kongresu, słynna amerykańska instytucja zdecydowała się odsprzedać duplikat w 1986 roku.
Podczas dwudniowej aukcji księgozbioru de Villepina – liczącego ponad 500 manuskryptów, książek i dokumentów - wylicytowano także wiele innych rzadkich publikacji.
W 1942 roku Jan Karski (właściwie Jan Kozielewski) wyruszył do Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych. Jednym z jego głównych zadań było poinformowanie aliantów o tragicznej sytuacji ludności żydowskiej pod okupacją niemiecką. Zbierając informacje na ten temat, dwukrotnie przedostał się do warszawskiego getta, a także do obozu przejściowego w Izbicy, z którego Żydzi kierowani byli do obozów zagłady.
W trakcie swej misji na Zachodzie Karski spotkał się między innymi z ministrem spraw zagranicznych rządu brytyjskiego oraz z prezydentem USA. Jednak dramatyczne apele emisariusza o ratunek dla narodu żydowskiego nie przyniosły rezultatów - większość rozmówców nie dowierzała jego doniesieniom lub je ignorowała.
Niezależnie od efektów swej misji na Zachód Karski przeszedł do historii jako bohaterski kurier alarmujący świat o Holokauście. W 2012 r. prezydent USA Barack Obama uhonorował pośmiertnie polskiego emisariusza Medalem Wolności, najwyższym cywilnym odznaczeniem amerykańskim. (PAP)
szl/ abe/ jbr/
