Uroczystości upamiętniające żołnierzy ZP AK „Ponury” – od piątku

Wydarzenie rozpocznie się w piątek nadaniem honorowego obywatelstwa Bodzentyna płk. Janowi Piwnikowi ps. „Ponury” oraz mjr. Eugeniuszowi Kaszyńskiemu ps. „Nurt”.  Na godz. 11.00 zaplanowano start do biegu im. Jana Piwnika „Ponurego” z okazji 100-lecia powołania Policji Państwowej. Zawodnicy będą musieli przemierzyć trasę polana Wykus–Suchedniów–Michniów. Po południu w Urzędzie Miasta w Starachowicach rozpocznie się konferencja: „Płk Jan Piwnik „Ponury” oraz mjr Eugeniusz Kaszyński ps. „Nurt” – wzór żołnierza, oficera, Polaka. Wieczorem przy Ławeczce „Halnego” w Starachowicach będzie można wysłuchać pieśni partyzanckich i patriotycznych w wykonaniu zespołów dziecięcych i młodzieżowych. Pierwszy dzień obchodów zakończy przedstawienie artystyczne poświęcone żołnierzom Armii Krajowej „Pozostali w szumie jodeł” w Starachowickim Centrum Kultury.

W sobotę na placu Pod Skałkami odsłonięte zostaną rzeźby poświęcone dwóm żołnierzom Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej „Ponury” – Marianowi Świderskiemu ps. „Dzik” oraz Edmundowi Rachtanowi ps. „Kaktus”. Dalsza część uroczystości odbędzie się na polanie na Wykusie w lasach siekierzyńskich, gdzie znajdowała się baza partyzantów „Ponurego”. Znajduje się tam kapliczka Matki Boskiej Bolesnej oraz grób następcy „Ponurego”, mjr Eugeniusza Kaszyckiego „Nurta”. Po polowej mszy świętej odbędzie się apel poległych, a najbardziej zasłużeni świętokrzyscy policjanci otrzymają odznaki Zasługi im. Jana Piwnika „Ponurego”. Uroczystość zakończy harcerskie ognisko.

W niedzielę w Miejsko-Gminnym Ośrodku Kultury w Wąchocku Marek Jedynak z Delegatury IPN w Kielcach będzie prezentował „Dziennik +Staszka+” - autentyczny zapis wydarzeń od czerwca do października 1943 r., spisany przez młodego żołnierza w Zgrupowaniach Partyzanckich AK „Ponury”. Dwa zeszyty zapisków odnalezione zostały przez Niemców w plecaku autora, poległego 14 października 1943 r. Przetłumaczone na język niemiecki, przetrwały II wojnę światową. Odnalezione po latach i ponownie przetłumaczone na język polski ukazują szlak bojowy oddziałów Armii Krajowej w Górach Świętokrzyskich.

O godz. 10.30 w Opactwie Cystersów w Wąchocku odprawiona zostanie msza św. w intencji płk. „Ponurego” i jego żołnierzy. Po nabożeństwie pod pomnikiem „Ponurego” odbędzie się Apel Poległych, złożone zostaną wieńce i wiązanki kwiatów. Na godz. 14 na Rynku w Starachowicach zaplanowano uroczystą zbiórkę z okazji Święta 10. Świętokrzyskiej Brygady Obrony Terytorialnej, zakończy się ona defiladą pododdziałów. Dwie godziny później rozpocznie się piknik żołnierski na Szlakowisku. W programie imprezy m.in. pokaz sprzętu i wyposażenia 10 ŚBOT oraz innych służb mundurowych, gry i konkursy, występy artystyczne, a także wojskowa grochówka. 

Jan Piwnik „Ponury” (1912-44) był oficerem rezerwy Wojska Polskiego i funkcjonariuszem Policji Państwowej. W lutym 1940 r. dostał się do Francji, a stamtąd do Wielkiej Brytanii. Wrócił do Polski w nocy z 7 na 8 listopada 1941 r. jako cichociemny. Wsławił się brawurową akcją uwolnienia więźniów z niezwykle czujnie strzeżonego więzienia w Pińsku.

Następnym terenem jego działań była rodzinna ziemia świętokrzyska – po reorganizacji struktur AK został komendantem „Kedywu” Okręgu Radomsko-Kieleckiego AK. Będąc dowódcą największej i najaktywniejszej siły partyzanckiej w okupowanej Polsce, dał się poznać jako świetnie wyszkolony żołnierz, znający zasady walki dywersyjnej. Był organizatorem wielu udanych akcji, bezwzględnie zwalczającym konfidentów i zdrajców. Po konflikcie „Ponurego” z Komendą Okręgu, przeniesiono go do Okręgu Nowogródzkiego. Tam zginął 16 czerwca 1944 r., podczas walki o strażnicę, niedaleko osiedla Jewłasze. W Góry Świętokrzyskie powrócił po 43 latach - w 1987 r. jego prochy sprowadzono do klasztoru oo. Cystersów w Wąchocku. Zorganizowane w czerwcu 1988 r. trzydniowe uroczystości pogrzebowe, zgromadziły tysiące ludzi.

Eugeniusz Kaszyński „Nurt” (1909-76) po maturze wstąpił do Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty, później rozwijał karierę wojskową. Brał udział w wojnie obronnej 1939 r. Internowany w obozie na Węgrzech, dostał się do Francji, gdzie w 1940 r. walczył w kampanii francuskiej. Po kapitulacji uciekł do Wielkiej Brytanii, gdzie wyszkolono go na skoczka spadochronowego.

Jako cichociemny został zrzucony do Polski w nocy z 1 na 2 października 1942 r. Dostał przydział do Okręgu Radomsko-Kieleckiego AK, po pojawieniu się tam „Ponurego” został jego zastępcą. Po przeniesieniu Piwnika na Nowogródczyznę, przejął jego oddziały i dowodził nimi, aż do rozwiązania AK. Po wojnie wyjechał do Anglii, gdzie pracował fizycznie. Do końca życia wspierał finansowo najbardziej potrzebujących, żyjących w ubóstwie i upadających na zdrowiu towarzyszy broni. Zmarł 24 marca 1976 r. Zgodnie z jego wolą, prochy zostały sprowadzone do Polski i złożone na Wykusie w 1994 r.

Partyzanci „Ponurego” i „Nurta” pod II wojnie światowej wciąż utrzymywali ze sobą kontakt, a oficjalnie spotkali się na Wykusie 15 września 1957 r. Odsłonięto wówczas kapliczkę Matki Boskiej Bolesnej. Od tej pory spotkania żołnierzy organizowano co roku – początkowo jesienią, później w czerwcu. Środowisko weteranów zaczęło rozbudowywać swoją działalność, skupiając się nie tylko na spotkaniach we własnym gronie, ale kierując się także w stronę młodszych pokoleń. Stawiano pomniki i tablice pamiątkowe, organizowano spotkania z młodzieżą, angażowano środowisko harcerskie, odbywały się sesje naukowe i wykłady.(PAP)

autor: Janusz Majewski

maj/ mabo/