Jerozolima 26.01.2017 . Jedna z ekspozycji Yad Vashem. Fot. PAP/EPA
46 szefów państw i rządów weźmie udział w czwartek w V Światowym Forum Holokaustu w Jerozolimie w 75. rocznicę wyzwolenia obozu Auschwitz, przypadającą 27 stycznia. Na forum nie przyjedzie prezydent Andrzej Duda, dla którego organizatorzy nie przewidzieli możliwości wystąpienia.
Forum "Pamiętając o Holokauście, walcząc z antysemityzmem", organizowane przez Fundację Światowego Forum Holokaustu we współpracy z Instytutem Pamięci Męczenników i Bohaterów Holokaustu Yad Vashem, odbywa się pod patronatem prezydenta Izraela Reuwena Riwlina i to on jako pierwszy zabierze na nim głos.
Następnie przewidziano wystąpienia izraelskiego premiera Benjamina Netanjahu oraz prezesa Fundacji Światowego Forum Holokaustu i Europejskiego Kongresu Żydów (EJC), oligarchy związanego z Kremlem Wiaczesława Mosze Kantora, który finansuje to wydarzenie.
Zamysł organizatorów był – jak tłumaczyli - taki, aby podczas forum głos zabrało czterech przywódców reprezentujących zwycięskie kraje alianckie II wojny światowej i przywódca państwa sprawcy. I tak w kolejności wystąpią prezydent Rosji Władimir Putin, wiceprezydent USA Mike Pence, prezydent Francji Emmanuel Macron i następca brytyjskiego tronu książę Karol oraz prezydent Niemiec Frank-Walter Steinmeier.
Oprócz nich głos zabierze również ocalały z Holokaustu prezes Rady Yad Vashem rabin Israel Meir Lau i dyrektor Yad Vashem Awner Szalew.
Forum organizowane jest z okazji 75. rocznicy wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau, na kilka dni przed oficjalnymi obchodami w Polsce - w Miejscu Pamięci na terenie byłego obozu w Auschwitz. W 2005 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ ustanowiło 27 stycznia Międzynarodowym Dniem Pamięci o Ofiarach Holokaustu.
W związku z trwającym sporem historycznym na linii Warszawa-Moskwa, udzieleniem głosu na forum Putinowi i nieudzieleniem go Dudzie, szef polskiego państwa uznał, że nie pojedzie do Jerozolimy. Polskę reprezentował będzie ambasador RP w Izraelu Marek Magierowski.
Na spotkaniu 9 stycznia z przedstawicielami społeczności żydowskiej w Polsce Duda powiedział, iż „ze zdumieniem” dowiedział się, „że będzie mógł tam wystąpić prezydent Rosji, która w 1939 roku razem z hitlerowskimi Niemcami napadła na Polskę, dokonała wtedy rozbioru naszego kraju i de facto współumożliwiła Niemcom późniejszą realizację Holokaustu w tamtym czasie; że będzie mógł tam przemówić prezydent Niemiec; że będą mogli tam przemówić prezydenci innych krajów; a nie przewiduje się wystąpienia Prezydenta Rzeczpospolitej”.
W niedawnym wywiadzie dla izraelskiej telewizji publicznej Duda, spytany, czy prezydent Rosji kłamie w sprawie faktów dotyczących II wojny światowej, ocenił, że "prezydent Putin z całą pewnością rozpowszechnia kłamstwa historyczne".
19 grudnia Putin na dorocznej konferencji prasowej dla mediów rosyjskich i zagranicznych skrytykował przyjętą we wrześniu rezolucję Parlamentu Europejskiego dotyczącą wybuchu II wojny światowej. Oświadczył, że stawianie na jednej płaszczyźnie ZSRS i hitlerowskich Niemiec jest "szczytem cynizmu". "Totalitaryzm zasługuje na potępienie (...), można potępiać dowolnie stalinizm i ogółem totalitaryzm (...), nasz naród najbardziej ucierpiał z jego powodu, ale porównywanie stalinizmu i Niemiec faszystowskich świadczy o nieznajomości historii" - powiedział Putin.
17 stycznia szef rosyjskiego MSZ Siergiej Ławrow powiedział, że Rosja będzie nadal "oczerniana" w związku z II wojną światową. Oświadczył, że Polska namawia przedstawicieli krajów zachodnich, by na obchodach w Izraelu 23 stycznia przedstawiali polski punkt widzenia.
Według agencji Bloomberga gdy Dudzie odmówiono możliwości wygłoszenia przemówienia w Jerozolimie, interwencję podjęli przedstawiciele władz USA, w tym amerykański ambasador w Izraelu David Friedman i Tom Rose - doradca wiceprezydenta Pence'a. Rose powiedział komentatorowi Bloomberga, że USA "są bardzo rozczarowane tym, co uważamy za dający się uniknąć i niepotrzebny afront jednego silnego amerykańskiego sojusznika wobec innego silnego amerykańskiego sojusznika".
Wielu zagranicznych komentatorów zwracało w ostatnich dniach uwagę, że stosunki polsko-izraelskie zaczęły się psuć przed dwoma laty, kiedy to w styczniu 2018 roku Sejm uchwalił ustawę o IPN wprowadzającą karę do 3 lat więzienia za przypisywanie winy za zbrodnie Holokaustu narodowi polskiemu, co spotkało się z krytyką władz Izraela i Instytutu Yad Vashem. W czerwcu 2018 roku ustawa została znowelizowana – zrezygnowano z kary więzienia.
W programie czwartkowego wydarzenia zostaną zaprezentowane trzy krótkie filmy wideo dotyczące m.in. poprzednich światowych forów Holokaustu, dojścia nazistów do władzy, Zagłady i wyzwolenia Auschwitz, a także współczesnego antysemityzmu na całym świecie - podał Yad Vashem.
„W związku z tym, że na świecie przypada 75. rocznica wyzwolenia Auschwitz, przesłanie jest jasne: w naszym globalnym społeczeństwie nie ma miejsca na antysemityzm” – informują organizatorzy forum. I podkreślają, że „to historyczne wydarzenie” odbywa się w sytuacji, gdy ma miejsce wzrost nienawistnych i agresywnych przejawów antysemityzmu, szczególnie w Europie.
„Biorąc pod uwagę tę niepokojącą sytuację, wysiłki mające na celu edukację na temat niebezpieczeństw związanych z antysemityzmem, rasizmem i ksenofobią oraz wspieranie upamiętnienia Holokaustu, edukacji i badań, sprawiły, że wydarzenie to stało się ważniejsze niż kiedykolwiek” – wskazują organizatorzy.
V Światowe Forum Holokaustu odbędzie się na Placu Getta Warszawskiego w Yad Vashem na Wzgórzu Pamięci (Har Hazikaron) w Jerozolimie. Podczas wydarzenia orkiestra i chór zapewnią oprawę muzyczną. Po zakończeniu przemówień rozpocznie się ceremonia upamiętniająca i składanie wieńców.
Pochodnię pamięci zapalą ocalałe z Holokaustu Rose Moskowic i przewodnicząca Centrum Organizacji Ocalałych z Holokaustu w Izraelu Colette Awital.
Podczas ceremonii składania wieńców przywódcy państw złożą kwiaty przy Pomniku Powstania w Getcie Warszawskim, autorstwa światowej sławy żydowskiego rzeźbiarza i artysty, urodzonego w Warszawie Natana Rappaporta.
Kantor (wykształcony muzycznie solista prowadzący modły) Szai Abramson wyrecytuje modlitwę El Male Rachamim, a ocalały z Holokaustu Naftali Deutsch odmówi Kadisz.
El Male Rachamim (z hebr. Boże pełen miłosierdzia) to pierwsze słowa modlitwy za duszę zmarłego, odmawianej w tradycji aszkenazyjskiej podczas pogrzebu, w rocznicę śmierci, zawsze kiedy wspomina się zmarłych. Kadisz to jedna z najważniejszych i najczęściej odmawianych modlitw w liturgii żydowskiej, wyraża wiarę w jedynego Boga i poddanie się Jego woli.
Wydarzenie zakończy się minutą ciszy i hymnem izraelskim Hatikwa (z hebr. nadzieja).
Mosze Kantor założył Fundację Światowe Forum Holokaustu w 2005 roku i wcześniej organizował fora w Krakowie i Auschwitz w 2005 roku, rok później w kijowskim Babim Jarze, znów w Krakowie w 2010 roku oraz w byłym obozie koncentracyjnym w Terezinie w Czechach w 2015 roku. 23 stycznia Forum po raz pierwszy zbierze się w Izraelu.
Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 roku aby więzić w nim Polaków. Od 1942 roku stał się on największym miejscem zagłady europejskich Żydów. W Auschwitz niemieccy naziści zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów, a także Polaków, Romów, jeńców sowieckich i osoby innej narodowości. 27 stycznia 1945 roku obóz został oswobodzony przez żołnierzy Armii Czerwonej.
Z Jerozolimy Karolina Cygonek (PAP)
cyk/ ndz/ ap/
