Jan Karski. Fot. PAP/A. Rybczyński
Kluby parlamentarne PO, PiS, PSL, SLD, TR i SP zagłosują za ustanowieniem roku 2014 Rokiem Jana Karskiego. Wówczas przypada setna rocznica urodzin Jana Karskiego, emisariusza Polskiego Państwa Podziemnego. Posłanka PO Iwona Śledzińska-Katarasińska, która przedstawiała we wtorek posłom sprawozdanie sejmowej komisji kultury, przyznała, że komisja wielokrotnie ma problem z nadmiarem propozycji potencjalnych patronów danego roku.
Jak jednak zauważyła, Jan Karski był "oczywistą kandydaturą", i to nie tylko dlatego, że w 2014 roku przypada setna rocznica jego urodzin. "Był postacią wybitną, a (...) jako emisariusz miał nadzieję na to, że obudzi sumienie świta" - uzasadniła.
Poparcie zadeklarowali, w imieniu swoich klubów - Robert Tyszkiewicz (PO), Jacek Świat (PiS), Andrzej Dąbrowski (PSL), Dariusz Joński (SLD) i Patryk Jaki (SP).
Roman Kotliński (TR) przyznał, że Karski był postacią "krystaliczną i wyjątkową". Jednocześnie wyraził pogląd, że Sejm nie jest dobrym miejscem na podejmowanie tego typu uchwał. "Jeśli honorujemy Jana Karskiego, to dlaczego nie honorujemy setek innych Polaków?" - pytał. Ostatecznie zapowiedział, że jego klub zagłosuje za przyjęciem uchwały. Głosowanie ma się odbyć w piątek.
Jubileusz setnej rocznicy urodzin Jana Karskiego, jak podkreśla projekt uchwały, stanowi okazję do oddania hołdu jednemu z najwybitniejszych Polaków XX w, Sprawiedliwego wśród Narodów Świata, honorowego obywatela Izraela. "Karski jest nazywany często +człowiekiem, który chciał zatrzymać Holokaust+ - jako Emisariusz Polskiego Państwa Podziemnego w czasie II wojny światowej był jednym z pierwszych, który poinformował rządy państw alianckich o tragicznej sytuacji Żydów na terenach okupowanych przez Niemców" - czytamy w projekcie.
"Karski jest nazywany często +człowiekiem, który chciał zatrzymać Holokaust+ - jako Emisariusz Polskiego Państwa Podziemnego w czasie II wojny światowej był jednym z pierwszych, który poinformował rządy państw alianckich o tragicznej sytuacji Żydów na terenach okupowanych przez Niemców" - czytamy w projekcie.
Jan Karski (właściwie Jan Kozielewski) urodził się 24 kwietnia 1914 r. w Łodzi. Po ukończeniu w 1935 r. studiów prawniczych i dyplomatycznych na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie pracował jako urzędnik w MSZ. We wrześniu 1939 r., jako żołnierz artylerii konnej, dostał się do niewoli radzieckiej. Dwa miesiące później zbiegł z transportu i wrócił do Warszawy, gdzie rozpoczął działalność konspiracyjną. Ze względu na doskonałą pamięć i znajomość języków powierzono mu obowiązki kuriera władz Polskiego Państwa Podziemnego. W styczniu 1940 r. udał się do Paryża i Angers.
W czasie kolejnej misji do Francji został aresztowany przez Gestapo. Po brutalnych przesłuchaniach próbował popełnić samobójstwo, obawiając się, że podczas kolejnych tortur może zdradzić Niemcom istotne informacje. Odratowany trafił do więziennego szpitala, z którego został uwolniony dzięki akcji Związku Walki Zbrojnej.
W 1942 r. pod pseudonimem Jan Karski wyruszył w kolejną misję, tym razem do Wielkiej Brytanii i USA. Jednym z jego głównych zadań było poinformowanie aliantów o tragicznej sytuacji ludności żydowskiej pod okupacją niemiecką. Zbierając informacje na ten temat dwukrotnie przedostał się do warszawskiego getta i obozu przejściowego w Izbicy.
Wstrząsającą relację świadka przekazał wielu amerykańskim i brytyjskim politykom, dziennikarzom i artystom. Spotkał się m.in. szefem brytyjskiego MSZ z Anthonym Edenem i prezydentem USA Franklinem Delano Rooseveltem. Jednak jego dramatyczne apele o ratunek dla narodu żydowskiego nie przyniosły rezultatów.
Po wojnie Karski pozostał na emigracji w USA. Podjął studia z zakresu nauk politycznych i obronił doktorat na Uniwersytecie Georgetown, gdzie przez dalsze 40 lat wykładał stosunki międzynarodowe i teorię komunizmu. Wśród jego studentów był m.in. przyszły prezydent Bill Clinton.
Karski był również autorem kilku książek. Najsłynniejsza z nich, "Tajne państwo" została opublikowana w 1944 r. Opowiada o wojennych losach Karskiego - misjach kurierskich, ujęciu przez gestapo, torturach i uwolnieniu przez podziemie.
Karski otrzymał wiele prestiżowych wyróżnień m.in. tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, liczne doktoraty honoris causa, był kawalerem Orderu Orła Białego i honorowym obywatelem Izraela. Jan Karski zmarł w 2000 r. w Waszyngtonie. (PAP)
agz/ agy/ as/ ura/
