Żołnierze AK-WiN - Marian Pilarski i Stanisław Bizior - pochowani zostaną w Radecznicy

Uroczystości pogrzebowe odbędą się w bazylice św. Antoniego w Radecznicy. „Miejsce pochówku będzie przy wejściu głównym, w bezpośrednim otoczeniu bazyliki. Jest to miejsce symboliczne, dlatego że tutaj wielu żołnierzy niezłomnych miało schronienie w tych okrutnych czasach” – powiedział wojewoda lubelski Przemysław Czarnek.

Przed pogrzebem, 13 października, trumny ze szczątkami mjr. Mariana Pilarskiego „Jara” i ppor. Stanisława Biziora „Eama”, będą wystawiane w kościołach w Sitańcu, Zamościu, Tyszowcach i Mokrym Lipiu – w miejscowościach, gdzie żołnierze ci mieli swoje rodzinne domy lub prowadzili konspiracyjną działalność antykomunistyczną.

Szczątki Pilarskiego i Biziora ekshumowano w styczniu na cmentarzu przy ul. Unickiej w Lublinie. Ich miejsce pochówku było wcześniej nieznane. Historycy z lubelskiego oddziału IPN - analizując daty wyroków śmierci wykonywanych na Zamku i daty zgonów mieszkańców Lublina pochowanych w latach 50. na cmentarzu – wytypowali groby, które wtedy, według dokumentów cmentarza miały być puste, a udokumentowanych pochówków dokonano w nich później. W ten sposób odnaleziono miejsce pochówku Pilarskiego i Biziora. Ich ciała znajdowały się pod grobowcem, który został wybudowany w 1984 r. i pochowane są tam inne osoby. Badania genetyczne ekshumowanych szczątków, przeprowadzone w Zakładzie Medycyny Sądowej w Lublinie, potwierdziły że należą one do Pilarskiego i Biziora.

Marian Pilarski – ps. Jar, Grom, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej i kampanii wrześniowej, żołnierz Armii Krajowej - był organizatorem i przywódcą struktur Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość na Zamojszczyźnie. Jesienią 1948 r. w klasztorze ojców bernardynów w Radecznicy Pilarski zawiązał II Inspektorat Zamojski AK, którym kierował. W ocenie niektórych historyków była to najsilniejsza i największa struktura konspiracyjna po 1947 r. Sztab mieścił się w klasztorze w Radecznicy, tutaj konspiratorzy składali przysięgi wierności organizacji. Pilarski został aresztowany 12 kwietnia 1950 r. i osadzony w więzieniu na Zamku Lubelskim. W 1951 r. skazany został na karę śmierci - wyrok wykonano 4 kwietnia 1952 r.

Prezydent RP Lech Kaczyński w 2007 r. odznaczył pośmiertnie płk. Pilarskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej.

Razem z Pilarskim, tego samego dnia, stracony został jego podkomendny Stanisław Bizior ps. Eam. Bizior wstąpił do Armii Krajowej w 1942 r., w konspiracyjnych warunkach ukończył podchorążówkę. Pełnił m.in. funkcje komendanta Lotnej Żandarmerii Obwodu WiN w Zamościu a potem także II Inspektoratu Zamojskiego AK. Aresztowany 13 kwietnia 1950 r., osadzony najpierw w Zamościu a potem na Zamku lubelskim, gdzie skazany został razem ze swoim dowódcą w tym samym procesie na karę śmierci. Ciała obu straconych żołnierzy zakopano w nieoznaczonym grobie na cmentarzu przy ul. Unickiej w Lublinie.

Według historyków lubelskiego IPN, na cmentarzu przy ul. Unickiej w nieoznaczonych mogiłach może być pochowane ok. 400 osób zabitych lub zmarłych wskutek chorób lub złych warunków (przeludnienia, braku żywności), jakie panowały w więzieniu na Zamku Lubelskim w latach 1944-54. Wiele szczątków znajduje się prawdopodobnie pod późniejszymi grobami.

Komunistyczne więzienie na Zamku Lubelskim funkcjonowało w okresie 1944-54. Więziono tu, represjonowano, torturowano, skazywano na śmierć i rozstrzeliwano przeciwników ówczesnej komunistycznej władzy. W ciągu 10 lat trafiło tu ponad 30 tys. osób. Według dotychczasowych ustaleń historyków spośród ponad 500 wydanych w Lublinie wyroków śmierci, ponad 200 zostało wykonane.

Zamek po likwidacji więzienia w 1954 r. i przeprowadzeniu prac remontowych przeznaczono na cele kultury. Od 1957 r. jest on siedzibą główną Muzeum Lubelskiego.

Autorka: Renata Chrzanowska

Edytor: Paweł Tomczyk(PAP)

ren/ pat/