„Ostatnia droga życia. Płocczanie w Powstaniu w Treblince” to tytuł filmu dokumentalnego, który przygotowuje Fundacja Nobiscum. Premiera odbędzie się w Płocku 2 sierpnia – w 80. rocznicę buntu więźniów niemieckiego obozu zagłady Treblinka II.
Scenariusz powstał m.in. na podstawie wspomnień uczestnika powstania z 1943 r. Mariana Płatkiewicza, które zachowały się w zbiorach Yad Vashem w Izraelu.
„Premiera filmu odbędzie się w Płockim Ośrodku Kultury i Sztuki im. Franciszki i Stefana Themersonów 2 sierpnia, w 80. rocznicę buntu więźniów niemieckiego obozu zagłady Treblinka II” - powiedział PAP prezes Fundacji Nobiscum Piotr Dąbrowski. Jak dodał, dokument „Ostatnia droga życia. Płocczanie w Powstaniu w Treblince” będzie dostępny w mediach społecznościowych, a także na stronie internetowej Fundacji Nobiscum.
„Film opowiadać będzie historię buntu więźniów niemieckiego obozu zagłady Treblinka II przez pryzmat przeżyć jego uczestników, Żydów z Płocka, w tym Mariana Płatkiewicza, Motela Perelgryca i Chaskiela Rozenberga” - podkreślił Dąbrowski. Dodał, że przedsięwzięcie zostało dofinansowane przez Urząd Miasta Płocka.
„Autorski scenariusz filmu, który opracowaliśmy, powstał na podstawie wspomnień Mariana Płatkiewicza, zachowanych w instytucie Yad Vashem w Jerozolimie, a także dokumentów z Archiwum Państwowego i Urzędu Stanu Cywilnego w Płocku. Wykorzystaliśmy też pamiątki rodzinne, udostępnione nam przez bliskich Motela Perelgryca i Chaskiela Rozenberga, z którymi jesteśmy w stałym kontakcie” - wyjaśnił prezes Fundacji Nobiscum.
Jak zapowiedział, w filmie pojawią się też przedstawiciele Fundacji +Pamięć Treblinki+, która „gromadzi i upowszechnia wiedzę” o tym niemieckim obozie zagłady, zbierając m.in. relacje ocalałych.
Dokument „Ostatnia droga życia. Płocczanie w Powstaniu w Treblince” powstawał zarówno w Płocku - w miejscach związanych z życiem płockich Żydów, którzy podczas II wojny światowej byli więźniami obozu, i którzy w sierpniu 1943 r. brali udział w powstaniu - jak i na terenie Muzeum Treblinka.
„Mamy nadzieję, że film będzie stanowił przypomnienie samego powstania i bohaterstwa jego uczestników. Chcielibyśmy także, żeby przyczynił się do upowszechnienia wiedzy o udziale w tym powstaniu Żydów z Płocka” - podkreślił Dąbrowski.
Fundacja Nobiscum, zapowiadając premierę dokumentu „Ostatnia droga życia. Płocczanie w Powstaniu w Treblince” pisze: „według tradycji żydowskiej człowiek umiera trzy razy: pierwszy raz - gdy umiera fizycznie, drugi raz - na pogrzebie, trzecia śmierć następuje wtedy, gdy już nikt z żywych nie wypowiada jego imienia”.
W anonsie filmu, jego twórcy przypominają też słowa uczestnika powstania, Mariana Płatkiewicza: „wiedzieli więźniowie, że wyjścia nie ma oprócz walki, która mogła części przynieść wyzwolenie - wielka święta chęć życia, umiłowanie wolności, zrodziło myśl o wyrwaniu się z drutów kolczastych”.
Jak informuje Fundacja Nobiscum, podczas powstania w sierpniu 1943 r. z niemieckiego obozu zagłady w Treblince wydostało się ok. 300 więźniów. Większość z nich została zabita w trakcie pościgu lub zginęła później. Przeżyło ok. 90 osób, wśród nich Marian Płatkiewicz, który po ucieczce z obozu przyłączył się do partyzantów. Po zakończeniu II wojny światowej powrócił do Płocka. Następnie wyemigrował do Izraela.
Gmina żydowska w Płocku należała do najstarszych w Polsce. W 1939 r. płoccy Żydzi obchodzili 700. rocznicę obecności w tym mieście. Stanowili wtedy tam 30 proc. ludności. Holokaust przeżyło kilkuset płockich Żydów. Po zakończeniu II wojny światowej zaczęli oni powracać do rodzinnego miasta, jednak większość z nich w kolejnych latach wyemigrowała z Polski, głównie do Izraela i USA.
Pamięć o społeczności żydowskiej Płocka przywraca Fundacja Nobiscum, która powstała tam w 2018 r.
W 2019 r. Fundacja Nobiscum uruchomiła portal JewishPlock.eu, gdzie zamieszczono m.in. kilkaset reprodukcji fotografii i dokumentów, w tym pochodzących z rodzinnych archiwów potomków płockich Żydów, mieszkających obecnie za granicą, które nie były wcześniej publikowane. Także od 2019 r., w ramach projektu „Pamięć. Płock 1939”, na swym portalu upamiętnia imiennie Żydów mieszkających w tym mieście do II wojny światowej.
Wcześniej Fundacja Nobiscum opublikowała m.in. przewodnik „Śladami płockich Żydów”, zawierający opisy i fotografie kilkudziesięciu miejsc pełniących ważne funkcje społeczne i religijne dawnej społeczności żydowskiej miasta oraz monografię „Okno na Kwiatka. Ulica Józefa Kwiatka w Płocku od początku XIX wieku do 1939 r.”, prezentującą dzieje i mieszkańców jednej z najstarszych tamtejszych ulic, zarazem główną arterię dawnej dzielnicy żydowskiej.
We wrześniu 2022 r. Fundacja Nobiscum przygotowała z kolei wystawę online pt. „Rachmonim bnei rachmonim. Płoccy Żydzi, dobroczynność i filantropia”, która została wówczas wpisana w program Europejskich Dni Kultury Żydowskiej - ekspozycji towarzyszyła publikacja książkowa pod tym samym tytułem. W lutym tego roku ukazało się kolejne wydawnictwo - „Mała księga imion”, w której zamieszczono imiona nazwiska 1680 dzieci z płockiego getta w 82. rocznicę jego likwidacji przez Niemców. (PAP)
Autor: Michał Budkiewicz
mb/ pat/
