Górnośląskie kroszonki. Źródło: Muzeum Górnośląskie w Bytomiu
Jajka oklejane różnymi materiałami, malowane woskiem, a także wydrapywane w ażurowe wzory wydmuszki – będzie można od 26 marca oglądać na wystawie Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Ekspozycję poprzedza internetowy konkurs na najpiękniejszą kroszonkę.
"Dla Muzeum Górnośląskiego to niemal flagowa ekspozycja, która na stałe wpisała się w kalendarz organizowanych przez nas imprez. W tym roku dzieła wykonane rękoma kroszonkarzy, które znajdą się na wystawie, dopełnią obiekty z działu sztuki" – zapowiedzieli w poniedziałek przedstawiciele placówki w mediach społecznościowych samorządu woj. śląskiego
Wśród uzupełniających eksponatów będą obrazy o tematyce pasyjnej i z motywami wiosennymi. Elementem dekoracyjnym będzie także porcelana ze zbiorów Muzeum oraz zastawa stołowa z Fabryki Porcelany w Bogucicach.
Od ponad trzech dekad placówka organizuje konkurs "Górnośląskie Kroszonki”, w którym wśród głównych kryteriów oceny jest zachowanie tradycyjnych technik i wzorów zdobienia. W tym roku do konkursu zakwalifikowano 34 zestawy prac. Głosowanie online na stronach Muzeum odbywa się w tym roku do 24 marca.
Pokonkursowa wystawa będzie prezentowana tradycyjnie w siedzibie placówki od 26 do 30 kwietnia. Kuratorem jest Anna Grabińska-Szczęśniak.
Muzeum przypomina, że zwyczaj malowania jaj narodził się na terenie sumeryjskiej Mezopotamii i rozpowszechnił się w starożytności na całym obszarze śródziemnomorskim. Najstarsze pisanki liczą ponad 5 tys. lat i pochodzą z terenów Mezopotamii, nieco późniejsze z Egiptu, Persji czy Rzymu. Do Europy zwyczaj zdobienia jajek przynieśli prawdopodobnie Persowie.
Najstarsze pisanki na obecnych ziemiach polskich pochodzą z końca X w., z wykopalisk na Ostrówku w Opolu i w okolicach Wrocławia.
Od czasu zaadaptowania symboliki jajka przez chrześcijaństwo, stało się ono symbolem zmartwychwstania. Uważane za symbol początku i źródła życia, króluje na wielkanocnym stole. W Wielką Sobotę jest święcone wraz z innymi potrawami. Tradycja takiego święcenia pochodzi ze średniowiecza.
Na Górnym Śląsku jeszcze na początku XX w. święcenie potraw nie było praktykowane we wszystkich domach. Również nie wszystkie rodziny dzieliły się jajkiem podczas składania życzeń przed śniadaniem wielkanocnym - w wielu domach spożywano natomiast jajecznicę lub jajko smażone na boczku ze szczypiorkiem.
Zdobione jajko wielkanocne nazywane jest zwyczajowo pisanką. Wyraz ten wywodzi się od jednej z kilku tradycyjnych technik zdobienia jajka – techniki batikowej. W technice tej rozgrzany wosk nanoszono na powierzchnię jajka specjalnym pisakiem, a czynność nazywano pisaniem. Z biegiem lat zaczęto tak nazywać każde zdobione jajko wielkanocne, niezależnie od techniki.
Muzeum Górnośląskie przypomina jednak, że funkcjonują nazwy szczegółowe, związane z konkretną techniką, czyli drapanki, oklejanki, naklejanki oraz kraszanki pochodzące od źródłosłowu krasić, czyli zdobić. Na Górnym Śląsku źródłosłów został przekształcony przez dialekt regionalny i stąd - kroszonki.(PAP)
autor: Mateusz Babak
mtb/ aszw/
