Specjaliści zakończyli konserwację dwóch kunsztownie zdobionych pontyfikałów z Katedry na Wawelu. Jeden związany jest z postacią króla Władysława Jagiełły, drugi - wykonany dla biskupa Zbigniewa Oleśnickiego – z królem Kazimierzem Jagiellończykiem.
Obie księgi do 30 grudnia będą eksponowane w Muzeum Katedralnym.
Konserwacji poddanych zostało także 30 ksiąg ze zbiorów Archiwum Kurii Metropolitalnej. Zawierają one akta sądowe oficjała (osoby stojącej na czele sądu biskupiego) z lat 1410 – 1796 oraz akta czynności podejmowanych przez biskupów krakowskich z lat 1466 – 1797.
"Archiwum Kapituły Katedralnej i Archiwum Kurii wymagają ciągłej czujności, żeby zachować dziedzictwo narodowe. (…) Tam jest zapisana historia, kultura, to wszystko, co jest związane nie tylko z Kościołem, ale i z narodem polskim” – mówił podczas poniedziałkowej prezentacji odnowionych ksiąg metropolita krakowski kard. Stanisław Dziwisz, dziękując za wsparcie finansowe ministrowi kultury. Kardynał mówił, że uratowanie ksiąg wymagało mrówczej, pełnej poświęcenia i pasji pracy konserwatorów.
Konserwacja ksiąg z Archiwum i Biblioteki Krakowskiej Kapituły Katedralnej oraz z Archiwum Kurii Metropolitalnej kosztowała ponad 100 tys. zł, projekty te dofinansował minister kultury i dziedzictwa narodowego, który przekazał 60 tys. zł.
Pontyfikały to księgi zawierające modlitwy oraz dokładny opis ceremonii i obrzędów odprawianych przez biskupa. Starszy z poddanych konserwacji pochodzi z XIV wieku i był używany w katedrze wawelskiej prawdopodobnie do połowy XV wieku. Powstał prawdopodobnie w Ołomuńcu. Według tej księgi odbyła się ceremonia koronacji królowej Jadwigi oraz koronacja króla Władysława Jagiełły.
Drugi pontyfikał został wykonany w pierwszej połowie XV wieku dla biskupa Zbigniewa Oleśnickiego. Wyróżnia go bogactwo inicjałów malowanych złotem i ultramaryną. W księdze tej znajduje się zapis o najstarszym polskim święcie narodowym, obchodach rocznicy zwycięstwa pod Grunwaldem, gdy w Krakowie odbyła się uroczysta procesja, jej formularz i towarzyszące jej modlitwy zanotowano na ostatnich kartach księgi.
Pontyfikał ten był używany podczas koronacji Kazimierza Jagiellończyka. Konserwacji poddano także pochodzący z Biblioteki Kapituły Katedralnej inkunabuł, zawierający napisane w 1253 r. dzieło kardynała Henryka z Suzy, będące wykładnią obowiązującego wówczas prawa.
Księgi pochodzące z Archiwum Kurii Metropolitalnej są bezcennym źródłem wiedzy dla badaczy historii państwa i kościoła od XV do XVIII wieku. To zarówno „brudnopisy” czyli notatki sporządzane na bieżąco oraz „czystopisy” czyli teksty przepisane i wygładzone przez sekretarza.
Księgi pochodzące z Archiwum Kurii Metropolitalnej są bezcennym źródłem wiedzy dla badaczy historii państwa i kościoła od XV do XVIII wieku. To zarówno „brudnopisy” czyli notatki sporządzane na bieżąco oraz „czystopisy” czyli teksty przepisane i wygładzone przez sekretarza. W „Akta Officialia” zawarte są informacje o toczących się przed sądem biskupim procesach, w „Akta Episcopalia” m.in. o nominacjach na stanowiska wikariusza generalnego, oficjała, proboszczów i wikariuszy, o ustanowieniu nowych parafii i pozwoleniach na budowę kościołów i kaplic, o synodach diecezjalnych, o sprawach sądowych rozpatrywanych nie przez oficjała, ale przez biskupa.
"To najważniejsze źródło wiedzy o funkcjonowaniu diecezji w XV wieku i wiekach późniejszych, a skoro najważniejsze to także najczęściej użytkowane przez historyków. Konserwacja zabezpiecza ten zbiór i otwiera drogę do jego pełnej digitalizacji" – mówił dyrektor Archiwum Kurii Metropolitalnej oraz Archiwum Krakowskiej Kapituły Katedralnej ks. prof. Jacek Urban. Dodał, że w przeszłości diecezja krakowska obejmowała teren, na którym obecnie jest 11 diecezji.
Ewa Pietrzak, która kierowała zespołem konserwatorów mówiła, że księgi z Archiwum Kurii Metropolitalnej zachowały się w dobrym stanie, napraw wymagały ich oprawy. Księgi z Archiwum i Biblioteki Kapituły Katedralnej były bardzo zniszczone i każda z nich wymagała innych zabiegów.
„Inkunabuł opanowała choroba zwana przez konserwatorów +puszystą destrukcją+. Był on zaatakowany przez mikroorganizmy, destrukcja kart była zaawansowana, wymagały one wzmocnienia zanim przystąpiliśmy do dalszych prac” – mówiła Ewa Pietrzak. „Pontyfikał z XIV wieku musiał być zdemontowany, gdyż część z więzów księgi była popękana. Pontyfikał biskupa Oleśnickiego był zagrzybiony, miał uszkodzoną oprawę, karty w górnej części księgi były zniszczone mikrobiologiczne. Kartę po karcie wzmacnialiśmy pergamin” – dodała konserwator.
W Archiwum Kurii Metropolitalnej przechowywane jest ok. 600 ksiąg rękopiśmiennych z czasów staropolskich, w Archiwum Kapituły Katedralnej najstarsza księga pochodzi z VIII wieku, a cały zbiór liczy ok. 1,3 tys. dyplomów pergaminowych i ok. 300 dzieł średniowiecznych - filozoficznych, prawniczych, teologicznych i historycznych. W ciągu ostatnich sześciu, siedmiu lat udało się poddać konserwacji ok. 130 ksiąg z archiwum kurii i ok. 20 z Archiwum Kapituły Katedralnej.(PAP)
wos/ agz/
