Źródło: www.muzeum.bytom.pl
Jajka oklejane różnymi materiałami, malowane woskiem, wyskrobywane, a także wydrapywane w ażurowe wzory wydmuszki – będzie można od soboty oglądać na wystawie online Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu.
Od ponad trzech dekad placówka organizuje konkurs "Górnośląskie Kroszonki”, w którym wśród głównych kryteriów oceny jest zachowanie tradycyjnych technik i wzorów zdobienia. W ubiegłym roku, w 30. edycji konkursu, wpłynęły 53 zestawy prac 43 uczestników. Pokonkursowa wystawa była prezentowana tradycyjnie – w siedzibie placówki.
Tegoroczne zgłoszenia Muzeum Górnośląskie przyjmowało od 28 lutego do 2 marca. Tegoroczna wystawa pokonkursowa – w związku z zamknięciem placówek kulturalnych wobec epidemii koronawirusa – zostanie zorganizowana online i potrwa od soboty do 26 kwietnia. Już teraz trwa również pierwsze w historii konkursu głosowanie publiczności. Można wybierać spośród 44 zestawów.
Muzeum przypomina, że zwyczaj malowania jaj narodził się na terenie sumeryjskiej Mezopotamii i rozpowszechnił się w starożytności na całym obszarze śródziemnomorskim. Najstarsze pisanki liczą ponad 5 tys. lat i pochodzą z terenów Mezopotamii, nieco późniejsze z Egiptu, Persji czy Rzymu. Do Europy zwyczaj zdobienia jajek przynieśli prawdopodobnie Persowie.
Najstarsze pisanki na obecnych ziemiach polskich pochodzą z końca X w., z wykopalisk na Ostrówku w Opolu i w okolicach Wrocławia.
Od czasu zaadaptowania symboliki jajka przez chrześcijaństwo, stało się ono symbolem zmartwychwstania. Uważane za symbol początku i źródła życia, króluje na wielkanocnym stole. W Wielką Sobotę jest święcone wraz z innymi potrawami. Tradycja takiego święcenia pochodzi ze średniowiecza.
Na Górnym Śląsku jeszcze na początku XX w. święcenie potraw nie było praktykowane we wszystkich domach. Również nie wszystkie rodziny dzieliły się jajkiem podczas składania życzeń przed śniadaniem wielkanocnym - w wielu domach spożywano natomiast jajecznicę lub jajko smażone na boczku ze szczypiorkiem.
Zdobione jajko wielkanocne nazywane jest zwyczajowo pisanką. Wyraz ten wywodzi się od jednej z kilku tradycyjnych technik zdobienia jajka – techniki batikowej. W technice tej rozgrzany wosk nanoszono na powierzchnię jajka specjalnym pisakiem, a czynność nazywano pisaniem. Z biegiem lat zaczęto tak nazywać każde zdobione jajko wielkanocne, niezależnie od techniki.
Muzeum Górnośląskie przypomina jednak, że funkcjonują nazwy szczegółowe, związane z konkretną techniką, czyli drapanki, oklejanki, naklejanki oraz kraszanki pochodzące od źródłosłowu krasić, czyli zdobić. Na Górnym Śląsku źródłosłów został przekształcony przez dialekt regionalny i stąd - kroszonki.
Aby powstały kroszonki (pisanki wykonywane w technice rytowniczej) najlepiej białe jajka ugotować na twardo, potem zabarwić, a potem możliwie dokładnym narzędziem odrapać, tworząc precyzyjny wzór. Niektórzy autorzy posługują się żyletką inni igłą, jeszcze inni brzytwą albo nożykiem do cięcia tapet.(PAP)
autor: Mateusz Babak
mtb/ wj/
