XV-wieczny inkunabuł, zbiór kazań, własność działającego niegdyś w Tykocinie Zakonu Bernardynów, został poddany konserwacji przez tykocińskie muzeum, w którego zbiorach znajduje się obecnie. W Polsce zachowały się tylko dwa egzemplarze tej unikatowej księgi.
Muzeum w Tykocinie, to oddział Muzeum Podlaskiego - mieści się w zabytkowej synagodze i domu talmudycznym. W zbiorach placówki znajduje się kilkaset pamiątek po Żydach z całego kraju. Muzeum gromadzi i prezentuje także zabytki związane z historią Tykocina.
Jednym z nich jest inkunabuł - czyli księga wydana do 1500 roku - wchodzący niegdyś w skład księgozbioru Zakonu Bernardynów w Tykocinie, który funkcjonował w latach 1479-1864.
Pełny tytuł księgi brzmi: "Mariale eximii viri Bernardini de busti ordinis seraphici Francisci: de singulis festiuitatibus beate virginis per modu[m] sermonu[m] tractans". Jej autorem jest włoski franciszkanin Bernardinus de Bustis, a wydana została w 1496 roku w Strasbourgu w drukarni Martina Flocha.
Inkunabuł - jak podaje muzeum - napisany został na chwałę Matki Bożej. Składa się z 63 traktatów w formie kazań, dotyczących różnych aspektów teologii maryjnej. Liczba kazań jest nawiązaniem do lat ziemskiego życia Maryi. Inkunabuł oprawiony jest w drewniane okładki pokryte skórą z tłoczonymi motywami roślinnymi.
Księga wymagała konserwacji i dzięki pozyskanej przez muzeum dotacji z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego przeprowadzono niezbędne prace. Inkunabuł został oczyszczony, okładki i karty uzupełnione, blok zespojono z okładkami.
Jak powiedział PAP kierownik Muzeum w Tykocinie dr Janusz Sękowski, w Polsce są tylko dwa egzemplarze tej księgi, jeden jest w Zielonej Górze, a jeden w Tykocinie. Oba egzemplarze to pierwsze wydanie kazań. "Jest to księga niebywale rzadka, jest to zabytek unikatowy" - podkreślił.
Dr Sękowski wyjaśnił, że zabytków z XV wieku dotyczących historii Tykocina zachowało się niewiele, tym bardziej zabytków ruchomych. Ocenił, że dużą wartością są liczne zapiski zakonników na marginesach księgi dotyczące ówczesnych wydarzeń historycznych, religijnych, a także notatki do kazań. Dodał, że najważniejszy odręczny zapis po łacinie dotyczy tego, że ten egzemplarz księgi jest dla Tykocina.
Sękowski przypomniał, że Zakon Bernardynów był sprowadzony przez pierwszego właściciela Tykocina Olbrachta Gasztołda w latach 70. XV wieku; wybudowano im klasztor w północnej części miasta za rzeką. Jednak klasztor nie przetrwał, był podmywany przez Narew i bernardyni musieli go opuścić w XVIII wieku; przenieśli się do południowej części miasta, do nowego klasztoru, którego budynek stoi do dziś. Jak dodał badacz, w wyniku represji po upadku powstania styczniowego nastąpiła kasacja zakonu.
Sękowski powiedział, że pamiątek po zakonnikach zostało niewiele, kilkanaście zabytków znajduje się w posiadaniu parafii katolickiej w Tykocinie, natomiast dwa: XV-wieczny inkunabuł i XVIII-wieczny kielich mszalny w zbiorach tykocińskiego muzeum. Inkunabuł do kolekcji muzeum został zakupiony w latach 90. XX wieku od prywatnej osoby.
Na prace konserwatorskie muzeum pozyskało z MKiDN kwotę 40 tys. zł. Księga została też zdigitalizowana i ma być niebawem udostępniona w formie cyfrowej.(PAP)
autorka: Sylwia Wieczeryńska
swi/ pat/
