Otwarcie wystawy „Polskie style narodowe 1890–1918” w Sali Wystaw Zmiennych Muzeum Narodowego w Krakowie. Fot. PAP/Ł. Gągulski
„Polskie style narodowe 1890–1918” to pierwsza z czterech wystaw w Muzeum Narodowym w Krakowie poświęcona nowoczesności w Polsce w XX i XXI wieku. Widzowie zobaczą w gmachu głównym placówki blisko 500 obiektów: obrazy, rzeźby, grafiki, rysunki, meble, zdjęcia, stroje i tkaniny.
Większość eksponatów pochodzi z kolekcji Muzeum Narodowego, około 50 zostało wypożyczonych z ponad 30 muzeów i kolekcji prywatnych.
"Na wystawach z cyklu +4 razy nowoczesność+ w Muzeum Narodowym w Krakowie chcemy pokazać, że nowoczesność jest ważną częścią polskiego kodu kulturowego, że jest tak samo ważna dla naszej tożsamości jak sarmatyzm czy romantyzm" – mówił dziennikarzom autor scenariusza wystawy i pomysłodawca serii "4 × nowoczesność" prof. dr hab. Andrzej Szczerski. "Nie była to nowoczesność wtórna czy naśladowcza. Polska kultura wypracowała oryginalne, odrębne, wartościowe, nowatorskie wzorce. Wywodziły się one z naszej tradycji i dlatego ta nowoczesność jest tak ciekawa dla współczesnej Polski” - dodał prof. Szczerski.
Zaznaczył, że nowoczesność jest pokazywana na trzech poziomach: sztuki, która zrywa z historyzmem i secesją, jako wyrafinowanym mieszczańskim stylem; zmiany politycznej, bo poszukiwanie własnego stylu było jasnym sygnałem, że Polacy nie pogodzili się z utratą niepodległości i będą dążyć do odzyskania niezależności oraz na poziomie transformacji społecznej - przekonania, że inspirowanie się sztuką ludową i wspieranie artystów lokalnych będzie narzędziem zmian społecznych, także na prowincji.
Wystawa, która od piątku będzie dostępna dla widzów dotyczy przełomu XIX i XX wieku, kiedy w całej Europie poszukiwano odrębnego stylu, który miał podkreślić cechy i aspiracje, zwłaszcza tych narodów, które były pozbawione własnej państwowości. Punktem odniesienia i inspiracją dla artystów stała się twórczość ludowa.
Pierwsza część wystawy "Polskie style narodowe 1890–1918" to prezentacja ubioru narodowego: kontusze i żupany w ciemnych kolorach oraz mieszczańskie czamary noszone przez postępowych demokratów. Kolejna część jest poświęcona stylowi zakopiańskiemu, powstałemu na początku lat 90. XIX wieku. Jego twórcą był mieszkający w Zakopanem malarz i krytyk sztuki Stanisław Witkiewicz, który zainspirował się sztuką i budownictwem Podhala. Zwiedzający zobaczą m.in. obrazy Jacka Malczewskiego, Leona Wyczółkowskiego, Stanisława Witkiewicza, Stanisława Wyspiańskiego, Władysława Ślewińskiego, rzeźby Wojciecha Brzegi, projekty willi w stylu zakopiańskim oraz meble, zastawy stołowe, sztućce, świeczniki. Wśród eksponatów wyróżnia się serwis kawowy w stylu zakopiańskim wyprodukowany we Francji.
"Drugim, konkurencyjnym wobec Podhala regionem, w którym zaczęto poszukiwać stylu narodowego była Huculszczyzna. Na wystawie może zobaczyć jak polscy artyści odkrywali różne motywy i zamieniali je we wspaniałe meble, wyroby z metalu oraz tkaniny" – mówił prof. Andrzej Szczerski.
Jednym z największych piewców Huculszczyzny był malarz Kazimierz Sichulski – na wystawie można zobaczyć pokazywany w Polsce po raz pierwszy od momentu jego powstania w 1909 roku tryptyk "Madonna huculska".
Idee stylu narodowego promowali na początku XX wieku artyści związani z Towarzystwem "Polska Sztuka Stosowana”, do którego należeli m.in. Stanisław Wyspiański i Józef Mehoffer oraz z Warsztatami Krakowskimi – stowarzyszeniem założonym w 1913 roku przy Muzeum Techniczno-Przemysłowym w Krakowie.
Na wystawie prezentowane są powstałe w Towarzystwie "Polska Sztuka Stosowana" i w Warsztatach Krakowskich meble, elementy wyposażenia wnętrz, wspaniała kolekcja kilimów i kostium projektu Wyspiańskiego. Uzupełnieniem są grafiki, plakaty, etykiety, kartki pocztowe i wydawnictwa.
Osobna sekcja jest poświęcona "Wystawie architektury i wnętrz w otoczeniu ogrodowem" oraz VIII Światowemu Kongresowi Esperanto, które odbyły się w Krakowie w 1912 roku. Celem ówczesnej ekspozycji była prezentacja nowatorskich rozwiązań urbanistycznych i architektonicznych nawiązujących do idei miast-ogrodów. Szczególną wartość mają – prezentowane po raz pierwszy w takim wyborze archiwalne zdjęcia pochodzące ze zbiorów MNK, które dokumentują wystawę z 1912 roku.
Wystawa "Polskie style narodowe 1890–1918" potrwa do 2 stycznia. Towarzyszy jej ścieżka edukacyjna dla dzieci oraz pokaz filmu w zaaranżowanej w przestrzeni wystawy sali kinowej.
Kolejne wystawy z cyklu "4 x nowoczesność" planowane do 2024 roku będą prezentacją dokonań artystycznych z czasów: II Rzeczypospolitej, Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz współczesnych - po przemianach rozpoczętych w 1989 roku.(PAP)
autor: Małgorzata Wosion
wos/ dki/
