Antoni Wiwulski. Źródło: CBN Polona
W Wilnie została odsłonięta rzeźba przedstawiająca miniaturę kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa, który był wznoszony na początku XX wieku w jednej z wileńskich dzielnic według projektu Antoniego Wiwulskiego, autora Pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie i wileńskich Trzech Krzyży.
Budowę imponującej świątyni przerwała śmierć architekta w 1919 r.
„Największym marzeniem artysty i architekta jest realizacja swoich zamysłów” - wskazują autorzy odsłoniętej we środę rzeźby, litewscy artyści Gitanas Czaikauskas i Tadas Gutauskas. Podkreślają, że ich pomnik – miniatura zamysłu Wuwilskiego, „jest hołdem dla niego”.
Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w miniaturze - odlany z brązu w skali 1:50 na granitowym cokole, mierzący 2 metry i 40 centymetrów wysokości – stanął w miejscu, w którym pierwotnie była wznoszona świątynia, w skwerze przy ulicy Wiwulskiego w dzielnicy Nowe Miasto.
Projekt Wiwulskiego przewidywał budowę trójnawowej, żelbetowej świątyni i miał być pierwszym tego typu budynkiem na Litwie; odzwierciedlał najnowsze tendencje ówczesnej architektury, miał być jedną z najokazalszych budowli Wilna, porównywalną dzisiaj do kościoła Sagrada Familia w Barcelonie. Świątynię miała wyróżniać wysoka, 100-metrowa wieża i ogromna figura Chrystusa Błogosławiącego. Wiwulski chciał, by jego dzieło górowało nad kopułami wileńskich cerkwi, a wraz z pomnikiem Trzech Krzyży stanowiło swoiste obramowanie miasta.
Budowę kościoła rozpoczęto w 1913 roku. Zostały wzniesione mury, zamknięto nawę główną. Rozpoczęto wznoszenie wieży i prezbiterium. Prace nad budową przerwała I wojna światowa i przedwczesna śmierć projektanta w styczniu 1919 roku.
W roku 1920 wznowiono prace budowlane, które trwały do 1939 roku. Przed wybuchem II wojny światowej kościół został prawie ukończony, jednak w latach 60. XX wieku, decyzją władz sowieckich - zburzony. Na fundamentach kościoła wzniesiono Pałac Kultury Budowlanych.
Prof. W. Mędrzecki: kwiecień 1919 r. to początek gry o Wilno
Odsłonięcie rzeźby-miniatury kościoła nie jest jedynym wyrazem upamiętnienia Antoniego Wiwulskiego w Wilnie w przypadającą w tym roku 100. rocznicę jego śmierci. W styczniu br., w starej części miasta, odsłonięto pomnik, który przedstawia szynel wojskowy naturalnej wielkości z brązu. Został „zawieszony” na ścianie domu przy ulicy Zarzecze 5. Idea upamiętnienia Wiwulskiego w takiej formie nawiązuje do historii jego śmierci.
Antoni Wiwulski należał do Samoobrony Wileńskiej. W nocy 3 stycznia 1919 r., gdy Niemcy opuszczali Wilno, a na miasto nacierali bolszewicy, Architekt pełnił wartę na Zarzeczu przed domem nr 5, w którym mieściła się kwatera Samoobrony. Przy zmianie warty oddał swój szynel zmieniającemu go zziębniętemu żołnierzowi. Wracając do domu, przeziębił się i zmarł 10 stycznia 1919 r. na ostre zapalenie płuc. Został pochowany na cmentarzu Stara Rossa.
Wiwulski jest autorem nie tylko Pomników Grunwaldzkiego w Krakowie i Trzech Krzyży w Wilnie, ale też kaplicy w Szydłowie na zachodzie Litwy, gdzie w 1608 roku objawiła się pastuszkom Najświętsza Maryja Panna. Jest on także autorem wielu rzeźb, szkiców do pomników, m.in. tablicy pamiątkowej poświęconej gen. Tadeuszowi Kościuszce w wileńskim kościele Świętych Janów.
Z Wilna Aleksandra Akińczo (PAP)
