„Pod okupacją i w Powstaniu. Wspomnienia konspiracyjne” to druga z serii książek Małgorzaty Czerwińskiej-Buczek poświęcona dramatycznym losom świadków okupacji niemieckiej w Warszawie i Powstania. Jej głównymi autorami są sami uczestnicy i świadkowie tamtych wydarzeń.
W opublikowanej w 2015 r. książce „Powstańcy 44. Bohaterowie i świadkowie” autorka zebrała wspomnienia uczestników największego w okupowanej Europie zrywu zbrojnego. „Oddałam głos ludziom mi bliskim, z którymi spędziłam na rozmowach wiele godzin. Łączą nas serdeczne stosunki. Za moim pośrednictwem przemówili do czytelników” – stwierdziła autorka obu zbiorów wspomnień.
Małgorzata Czerwińska-Buczek od lat związana jest z Muzeum Powstania Warszawskiego. Wspiera działania młodych wolontariuszy i działalność edukacyjną Muzeum. Pozwoliło jej to na zetknięcie się z szerokim gronem Powstańców i świadków okupacji niemieckiej w Warszawie.
Podczas prezentacji najnowszej książki w Sali „Pod Liberatorem” Muzeum Powstania Warszawskiego autorka stwierdziła, że jej wymarzonym, ale niemożliwym do osiągnięcia celem jest „dotarcie do wszystkich osób, które pomiędzy 1 września 1939 a 17 stycznia 1945 r. przebywały w Warszawie, ponieważ losy miasta i jego mieszkańców były wyjątkowe”.
Na „Wspomnienia konspiracyjne” składa się dwanaście opowieści o czasach powstania i okupacji niemieckiej. Są wśród nich między innymi najsłynniejsi żyjący powstańcy, tacy jak Eugeniusz Tyrajski ps. „Genek”. Szczególnie wstrząsające są wspomnienia Henryka Wasilewskiego, który za posiadanie prasy podziemnej w wieku kilkunastu lat trafił do więzienia na Pawiaku.
Część spośród wspomnień pochodzi z archiwów rodzinnych. Jest wśród nich relacja Róży Nowotnej-Walcowej, zmarłej w lipcu 2015 r. znanej warszawskiej lekarki i działaczki społecznej. Zgodę na publikację prywatnych relacji wyraziła jej córka wnuczka przechowująca nagrania oraz wspomnienia. Zdaniem autorki kontakt z nagraniami pozwolił na oddanie w tekście emocji wyrażanych przez Różę Nowotną-Walcową.
Zgodnie z deklaracjami autorki zbiór wspomnień obejmuje również doświadczenia osób, które okupacje przeżywały jako dzieci. Wspomnienia wielkiej łapanki na Moście Poniatowskiego, czy brutalności rosyjskich oddziałów walczących po stronie niemieckiej w Powstaniu Warszawskim.
W książce Małgorzaty Czerwińskiej Buczek jest wiele również wiele nie tak traumatycznych wspomnień wśród których wiele miejsca zajmują opisy powstańczych i zawieranych w obozach jenieckich ślubów. Zdaniem autorki wszystkie z relacji łączy nie tylko opisywana w nich walka o przeżycie wojny „lecz także zachowanie godności i wolności”.
Książkę „Pod okupacją i w Powstaniu. Wspomnienia konspiracyjne” opublikowało wydawnictwo „Bellona”.
Michał Szukała (PAP)
szuk/ ls/
