„Jeden obraz jest wart więcej niż tysiąc słów” – Maciej Sadowski oraz Wydawnictwo Olesiejuk wzięli sobie do serca starą maksymę i postanowili opowiedzieć o życiu i służbie rotmistrza Witolda Pileckiego w formie „Fotobiografii” – albumu, złożonego z rodzinnych fotografii, listów oraz rysunków autorstwa rotmistrza Pileckiego.
Życiorys Witolda Pileckiego to skondensowana wersja najnowszej historii Polski: urodził się w roku 1901 w Ołońcu w północno wschodniej Rosji, po wybuchu rewolucji bolszewickiej wraz z rodziną przedostał się do Polski, jako ułan wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej i dwukrotnie został odznaczony Krzyżem Walecznych. Po zakończeniu działań wojennych rozpoczął studia rolnicze, przez pewien czas studiował także sztuki piękne. W latach 30. administrował rodzinnym majątkiem w Sukurczach k. Lidy.
Zmobilizowany czasie kampanii wrześniowej, walczył w szeregach armii „Prusy”, a w październiku 1939 przeszedł do konspiracji; był współzałożycielem Tajnej Armii Polskiej. We wrześniu 1940 roku dała się aresztować w obławie na Żoliborzu – była to część jego planu przeniknięcia do obozu koncentracyjnego w Auschwitz, w celu zebrania informacji wywiadowczych na temat funkcjonowania obozu oraz zorganizowania wśród więźniów komórek ruchu oporu i nawiązania ich współpracy z organizacjami konspiracyjnymi poza obozem.
Po wykonaniu zadania Witold Pilecki wraz z dwoma towarzyszami zorganizował ucieczkę z Auschwitz i dotarł do Warszawy, wziął udział w powstaniu warszawskim, a po jego upadku wraz z innymi powstańcami dostał się do niewoli. Zakończenie wojny zastało Witolda Pileckiego w oflagu w Murnau – po krótkim pobycie w szeregach 2 Korpusu, został przerzucony do kraju, gdzie odtwarzał struktury konspiracyjnej organizacji NIE. Aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa w maju 1948 roku, został oskarżony o szpiegostwo i przygotowywanie zamachów na funkcjonariusz państwowych – skazany po krótkim procesie na karę śmierci, został zastrzelony 28 maja 1948 roku w więzieniu MBP przy ul. Rakowieckiej w Warszawie.
„Witold Pilecki. Fotobiografia” to nie klasyczna biografia. Maciej Sadowski próbuje opowiedzieć o barwnym i tragicznym życiu rotmistrza Pileckiego przy pomocy obrazów i cytatów. Kolejne etapy życia Witolda Pileckiego ilustrują zdjęcia rodzinne oraz fotografie lub obrazy z epoki, a narracja historyczna ograniczona została do minimum – do podstawowych dat, pozwalających czytelnikowi zorientować się o jakim okresie jest mowa, fragmentów wspomnień, relacji i listów Witolda Pileckiego oraz jego bliskich, oficjalnych dokumentów (np. karta oficerska z okresu przedwojennego, protokoły ze stalinowskiego śledztwa) itd. Główną wartością „Fotobiografii” jest jednak obraz. Autor albumu wykorzystuje archiwum rodzinne, często prezentując unikalne fotografie rotmistrza i jego bliskich, a w opowieść czysto biograficzną wplata zdjęcia, szkice, obrazy i dokumenty z epoki, ukazujące realia życia w czasach II Rzeczpospolitej, walki w kampanii wrześniowej, okupacyjną codzienność Warszawy czy grozę obozu w Auschwitz.
Dzięki pracy Macieja Sadowskiego i Wydawnictwa Oleksiejuk czytelnik może poznać talenty artystyczne rotmistrza Pileckiego, w „Fotobiografii” wykorzystano bowiem także rysunki jego autorstwa (w latach 20. Witold Pilecki był słuchaczem Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Wileńskiego) oraz przesycone poezją fragmenty listów do córki chrzestnej, Zofii Serafinówny.
„Wiosną pragnąłbym objąć ziemię parującą – do piersi przytulić – mgłą gęstą ulecieć, uróść, zgęstnieć, ściemnieć – tam w górze – Rozbłyskując w nocy zygzakiem błyskawicy – Piorunem w ziemię uderzyć – Wrócić – w strugach ulewnych - pierwszej burzy”. Te właśnie poetyckie fragmenty mogą stanowić spore zaskoczenie dla czytelników, przyzwyczajonych do obrazu rotmistrza Pileckiego jako bohaterskiego żołnierza i konspiratora, ofiary tragicznej polskiej historii. Archiwalia wykorzystane w „Fotobiografii” – w niczym nie naruszając bohaterskiego wizerunku rotmistrza – dopełniają jego sylwetkę, tworząc wielowymiarowy portret człowieka nieprzeciętnego.
„Witold Pilecki. Fotobiografia”, Maciej Sadowski, Wydawnictwo Olesiejuk, Warszawa, 2015
Andrzej Kałwa
ls/
