Aktor Szymon Szurmiej, szef Teatru Żydowskiego, kończy 90 lat

We wtorek w Teatrze Żydowskim odbędzie się benefis artystyczny pt. "W 90 lat dokoła Szymona", w którym udział wezmą m.in. Jerzy Połomski, Irena Santor, Maryla Rodowicz, Piotr Fronczewski, Wojciech Pszoniak, Daniel Olbrychski, Hanna Śleszyńska, Marian Opania, Vadim Brodski, Alicja Węgorzewska, Piotr Gąsowski, Bohdan Łazuka, Stan Borys, Janusz Tencer oraz Kayah.

Szurmiej urodził się 18 czerwca 1923 roku w Łucku na Wołyniu. Po ukończeniu szkoły średniej i wybuchu wojny niemiecko-rosyjskiej w 1941 roku został wysłany do obozu pracy na Kołymie, a następnie po trzech latach na dalsze zesłanie do miasta Dżambuł w Kazachstanie. Do Polski wrócił w 1946 roku i w ramach repatriacji osiedlił się na Dolnym Śląsku.

Samodzielną twórczość artystyczną, jako reżyser i jako aktor Szymon Szurmiej rozpoczął w 1951 roku w Teatrze Polskim we Wrocławiu. W roku 1955 został kierownikiem artystycznym Teatru Ziemi Opolskiej w Opolu, a następnie objął kierownictwo artystyczne Teatru Powszechnego we Wrocławiu. Jednocześnie współpracował jako aktor z Państwowym Teatrem Żydowskim im. Ester Rachel Kamińskiej, którym kierowała Ida Kamińska. 1 września 1970 roku został powołany na stanowisko dyrektora Teatru Żydowskiego, którym kieruje do dziś.

Szurmiej zawsze podkreśla, że kultura żydowska jest nierozerwalną częścią kultury polskiej. "Ona jest i była obecna, bo ona na tej ziemi powstała. Mieszkaliśmy zawsze razem. Tu powstał język, cała literatura, urodzili się wielcy dramaturdzy. Z tego pnia wyrośli polscy poeci, jak Tuwim, Brzechwa czy Słonimski. To nie do rozdzielenia" - uważa Szurmiej.

Szurmiej zawsze podkreśla, że kultura żydowska jest nierozerwalną częścią kultury polskiej. "Ona jest i była obecna, bo ona na tej ziemi powstała. Mieszkaliśmy zawsze razem. Tu powstał język, cała literatura, urodzili się wielcy dramaturdzy. Z tego pnia wyrośli polscy poeci, jak Tuwim, Brzechwa czy Słonimski. To nie do rozdzielenia" - uważa Szurmiej.

Wyjazd Idy Kamińskiej i dużej części zespołu artystycznego teatru, postawił przed nowym dyrektorem zadanie uzupełnienia składu aktorskiego. Szymon Szurmiej powołał więc przy teatrze Studium Aktorskie i po kilku latach uzupełnił zespół nowymi, wykształconymi aktorami. Uratował tym samym teatr przed upadkiem grożącym po wyjeździe z kraju większej części zespołu aktorskiego i sytuacji powstałej w Polsce po 1968 roku.

Wyreżyserował ponad 50 przedstawień teatralnych, m.in.: "Bóg, człowiek i diabeł", "Wśród walących się ścian", "Dybuk", "W nocy na starym rynku", "Śmierć komiwojażera", "Gwiazdy na dachu", "Poszukiwacze złota", "Błądzące gwiazdy", "Między dniem a nocą", "Żyć, nie umierać!", "Tradycja", "Bonjour Monsieur Chagall”.

Na scenie Teatru Żydowskiego dał się poznać publiczności jako charakterystyczny aktor, w którym liryzm przeplata się z poczuciem humoru. Jego ulubione role, to Willy Loman w "Śmierci komiwojażera" Arthura Millera, Hocmach w "Błądzących gwiazdach" Szołema Alejchema, Cadyk w "Dybuku" Szymona An-skiego, Mendel Krzyk w "Zmierzchu" Izaaka Babla.

Występował także w wielu filmach polskich i zagranicznych, m.in. w „Austerii” i „Śmierci prezydenta” (reż. Jerzy Kawalerowicz), serialu „Janosik” (reż. Jerzy Passendorfer), „Moja wojna, moja miłość” (reż. Janusz Nasfeter) oraz w słynnym swego czasu amerykańskim serialu „Wichry wojny” (reż. Dan Curtis).

Teatr Żydowski pod kierownictwem Szurmieja odbył wiele podróży zagranicznych, występując niemal we wszystkich krajach świata (w całej Europie, Izraelu, USA., Kanadzie, Argentynie, Australii).

Jest aktywnym członkiem i działaczem krajowych i międzynarodowych organizacji żydowskich. Wiele starań poświęca dobrosąsiedzkim stosunkom Polski z wszystkimi krajami w Europie i na świecie. Otrzymał m.in. Order Zasługi Republiki Federalnej Niemiec, został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1993), Narodowym Orderem Legii Honorowej (Francja, 2001), Wielkim Krzyżem Orderu Odrodzenia Polski (2003), Złotym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis (2005). (PAP)

agz/ ls/