Warszawa, 16.11.2022. Wystawa pt. „Przesilenie. Malarstwo Północy 1880–1910” w Muzeum Narodowym. Ekspozycja będzie dostępna dla zwiedzających od 18 listopada 2022 r. Fot. PAP/L. Szymański
Pierwsza w tej części Europy przekrojowa wystawa sztuki nordyckiej – "Przesilenie. Malarstwo Północy 1880–1910” - , prezentująca twórców ze Szwecji, Danii, Norwegii, Finlandii i Islandii, będzie dostępna dla publiczności w Muzeum Narodowym w Warszawie od 18 listopada.
Na ekspozycji w MNW znalazło się ponad 100 dzieł malarzy z Danii, Finlandii, Islandii, Norwegii i Szwecji działających na przełomie XIX i XX wieku. "Wystawa jest naprawdę niezwykła i bardzo piękna" – powiedział podczas środowej konferencji Łukasz Gaweł, dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie. "W tym złym świecie przywraca ona wiarę w piękno, wrażliwość, współodczuwanie” – zaznaczył.
Według dyr. Gawła wystawa jest też świetnym przykładem dyplomacji kulturalnej. "Przyjacielska postawa muzeów z krajów geograficznie nam bliskich, ale, o których sztuce niewiele wiemy, dzięki pełnej pasji pracy muzealników z Skandynawii i Polski przekłada się na znakomity efekt końcowy. Polska publiczność będzie miała szansę obejrzeć blisko setkę dzieł wybitnych, a wśród nich m.in. obrazy: Edvarda Muncha, Vilhelma Hammershoia i Carla Larssona" - podkreślił.
Nastrojowy obraz Richarda Bergha "Nordycki letni wieczór" eksponowany jest u wejścia na wystawę. Wprowadza on widza w klimat pięknych dzieł malarskich poświęconych naturze i pejzażowi, życiu prowincji, obyczajom ludowym, scenom z mitologii. Pośród głównych wątków wystawy znalazły się takie tematy jak wnętrza domów – przytulne, bezpieczne, kameralne a także kwestie wrażliwej ludzkiej psychiki – "wnętrze" człowieka. Anna Ancher, Michael Ancher, Richard Bergh, Akseli Gallen-Kallela, Pekka Halonen, Vilhelm Hammershoi, Hanna Hirsch-Pauli, Marie Kroyer, Carl Larsson, Edvard Munch, Erik Werenskiold i Anders Zorn – to tylko niektórzy nordyccy twórcy, których prace zobaczyć można na wystawie, której tytuł odnosi się do przesilenia letniego.
"Przesilenie ma szczególne znaczenie w kulturze Skandynawii" – mówiła Agnieszka Bagińska, która wraz z Wojciechem Głowackim jest kuratorem wystawy. "Wskazuje również na zmiany w sztuce tego regionu na przełomie XIX i XX wieku: drogę od akademizmu, przez realizm i impresjonizm, w stronę symbolizmu i ekspresji. Tytuł nawiązuje ponadto do przemian, które zaszły w relacjach między europejskimi +peryferiami+ kulturalnymi, a ówczesnym centrum świata sztuki – Paryżem" – zaznaczyła.
Przyroda, surowa, piękna i tajemnicza jednocześnie, krajobrazy pełne jezior, rzek, skał, świetlistych plaż, podmokłych łąk i zaśnieżonych lasów, to główne motywy, którymi inspirowali się nordyccy artyści. Wybór rodzimych krajobrazów podkreślał narodowy charakter ich sztuki. Przyroda jawi się w ich dziełach jako obdarzona zagadkową, a czasem mroczną siłą. Przedstawienia pejzaży często wizualizowały nastrój i emocje, a malarze podkreślali związek ducha natury i duchowości człowieka.
Artyści nordyccy przełomu XIX i XX wieku poszukiwali narodowych korzeni w tradycji ludowej. Inspirowali się zwyczajami mieszkańców wsi, ich kulturą materialną oraz życiem bliskim naturze. Dzieła z wystawy w MNW ukazują m.in. pracę rybaków – jak np. na obrazie Oscara Bjorcka "Wodowanie łodzi". Wielu tamtejszych twórców nie tylko przedstawiało wieś na swoich płótnach, ale wręcz przeniosło się na prowincję. Zrobili tak m.in. Szwed Carl Larsson, Norweg Christian Skredsvig i Fin Akseli Gallen-Kallela. Na wsi osiadł też Pekka Halonen, którego twórczość – skoncentrowana wokół życia chłopów – jest uznawana za esencję fińskiego malarstwa narodowego.
Kuratorzy zwrócili uwagę także na obrazy malarzy z artystycznej kolonii powstałej w niewielkiej, rybackiej wiosce Skagen w Danii. Wokół Michaela i Anny Ancherów zgromadziła się tam grupa malarzy, m.in.: Peder Severin Kroyer i jego żona Marie Kroyer, Christian Krohg i Oscar Björck. Głównym tematem ich obrazów było właśnie codzienne życie mieszkańców tamtej okolicy.
Wielu tematów dostarczały artystom legendy i wierzenia. "Zwłaszcza w krajach pozbawionych w owym czasie suwerenności, jak Finlandia i Norwegia, dążyli oni do wykazania odrębności i ciągłości narodowej kultury. Szukali jej korzeni w prastarych wierzeniach i opowieściach, które oddziaływały na zbiorową wyobraźnię, wzmacniając poczucie przynależności do miejsca, historii i narodu" – napisano w materiale zapowiadającym wystawę.
Na wystawie zaprezentowano także obrazy przedstawiające wnętrza nordyckich domów. Najczęściej widać na nich kobiety podczas codziennych zajęć, bohaterami są także dzieci. Jako idylliczna przestrzeń traktowany jest również ogród, który malował Carl Larsson. Artysta ten jest też autorem pięknego obrazu "Karin nad brzegiem rzeki", który wraz z "Ogrodem…" na wystawie został zestawiony z "Słońcem majowym" Józefa Mehoffera.
Zestawienie, zderzenie obrazów twórców skandynawskich z pracami polskich malarzy, m.in. Boznańskiej, Józefa Chełmońskiego, Konrada Krzyżanowskiego, Witkiewicza i właśnie Józefa Mehoffera, daje niezwykły efekt. Zdaniem kuratorów, pozwala to dostrzec podobieństwa form i motywów oraz wyjątkową wartość malarstwa dwóch odległych, a jednocześnie bliskich obszarów Europy.
Powszechna w końcu XIX wieku postawa pesymizmu i zwątpienia także wywarła duży wpływ na artystów Północy. „Mroczne zakamarki duszy ludzkiej, pożądanie, lęk i melancholia, to – dzięki dziełom międzynarodowej sławy malarza Edvarda Muncha, dramatopisarza Augusta Strindberga i rzeźbiarza Gustava Vigelanda – najbardziej znane tematy sztuki Północy" – przeczytać można w katalogu wystawy. Zamyślone postaci, pogrążone w smutku i cierpieniu widoczne są na obrazach m.in. Ernsta Josephsona, Kristiana Krohga i Marii Wiik pokazywanych na wystawie.
"Nastrojowe malarstwo Północy będzie można oglądać w MNW w przestrzeni zaprojektowanej przez pracownię Jana Strumiłły" – zaznaczył kurator Wojciech Głowacki. Autorzy aranżacji wnętrza podkreślili więź północnego malarstwa z naturą, wykorzystując naturalne materiały i wybierając subtelną kolorystykę, nawiązującą do północnego nieba" - dodał.
Ekspozycji towarzyszy ilustrowany katalog zaprojektowany przez Ryszarda Bienerta, który jest pierwszą w Polsce przekrojową publikacją na temat sztuki nordyckiej przełomu XIX i XX wieku, a także dwujęzyczny książkowy przewodnik. Wystawa "Przesilenie..." powstała we współpracy z Gothenburg Museum of Art. Patronaty honorowe pełnią Ambasada Królestwa Danii w Warszawie; Ambasada Finlandii w Warszawie; Ambasada Królestwa Norwegii w Warszawie; Ambasada Królestwa Szwecji w Warszawie; Konsulat Honorowy Republiki Islandii w Warszawie.
Wystawa „Przesilenie. Malarstwo Północy 1880–1910”, której kuratorami są Agnieszka Bagińska i Wojciech Głowacki będzie czynna od 18 listopada 2022 r. do 5 marca 2023 r. (PAP)
autorka: Anna Bernat
abe /aszw
