Cmentarz Wojskowy na Powązkach w Warszawie. Fot. PAP/P. Supernak
Wręczeniem odznaczeń za zasługi w utrwalaniu miejsc pamięci narodowej uczczono 100-lecie Cmentarza Wojskowego na Powązkach. Powązki są przejmującym podręcznikiem naszej najnowszej historii - mówiła podczas uroczystości prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz.
Uroczystość odbyła się we wtorek na terenie Cmentarza Wojskowego na warszawskich Powązkach.
"Ta najważniejsza warszawska nekropolia ma sto lat. Cały wiek na Powązkach Wojskowych składano prochy bohaterów wielu zrywów narodowych i wojen, ludzi ważnych w czasie pokoju dla narodowej kultury, nauki, literatury, sztuki i polityki" - podkreśliła prezydent Warszawy.
Sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa Andrzej Kunert zaznaczył, że Cmentarz Wojskowy na Powązkach bywa czasem nazywany "panteonem narodowej chwały". "To jeden z najsłynniejszych polskich cmentarzy wojskowych, najlepiej i najpełniej chyba opowiadający o dramatycznej historii Polski i Warszawy" - powiedział Kunert.
Podczas uroczystości wręczono przyznane przez prezydenta Bronisława Komorowskiego "za zasługi w utrwalaniu miejsc pamięci narodowej" Srebrne i Brązowe Krzyże Zasługi. Srebrne Krzyże otrzymali kierownik Wojskowych Powązek Krzysztof Dybalski i dyrektor Zarządu Cmentarzy Komunalnych Danuta Kruk, a Brązowy Krzyż - zastępca kierownika Wojskowych Powązek Krystyna Zielińska. Wręczono także podziękowania zasłużonym pracownikom cmentarza.
Cmentarz Wojskowy na Powązkach powstał w 1912 r., gdy z polecenia carskich władz wojskowych założono cmentarz prawosławny dla żołnierzy z rosyjskiego garnizonu warszawskiego. W listopadzie 1918 r. zarząd cmentarza przejęło polskie duszpasterstwo wojskowe, a nekropolia uzyskała nazwę Cmentarza Wojskowego na Powązkach.
Uroczystość zakończył koncert poetycki "Liturgia dziejów", z udziałem m.in. Mirosława Baki i Romana Kołakowskiego.
Cmentarz Wojskowy na Powązkach powstał w 1912 r., gdy z polecenia carskich władz wojskowych założono cmentarz prawosławny dla żołnierzy z rosyjskiego garnizonu warszawskiego. W listopadzie 1918 r. zarząd cmentarza przejęło polskie duszpasterstwo wojskowe, a nekropolia uzyskała nazwę Cmentarza Wojskowego na Powązkach.
Pierwsze mogiły żołnierzy Wojska Polskiego pochodzą z końca 1918 r. oraz z lat 1919 i 1920. Spoczywa w nich ponad 2,5 tys. żołnierzy.
W latach II Rzeczypospolitej kwaterę A-5 przeznaczono dla byłych legionistów, a kwaterę A-18 dla oficerów I Korpusu Polskiego na Wschodzie - Dowborczyków. Z tego okresu pochodzą też groby członków polskich formacji walczących w I wojnie i wojnie 1920 r. Na cmentarzu są też kwatery weteranów powstania styczniowego, a także powstań śląskich i powstania wielkopolskiego.
Żołnierze września 1939 r. - obrońcy Warszawy, twierdzy Modlin i bitwy nad Bzurą - zajmują 13 kwater. Dla uczestników Powstania Warszawskiego przeznaczono kilkanaście kolejnych. Ostatnią wojenną kwaterę zajmują żołnierze I Armii Ludowego WP, którzy zginęli w walce o wyzwolenie Warszawy w 1945 r.
Na terenie cmentarza wzniesiono wiele pomników, m.in. Orlętom Warszawskim poległym w 1920 r. pod Warszawą, Gloria Victis, gdzie odbywają się uroczystości z okazji rocznic Powstania Warszawskiego, pomnik-mauzoleum Polaków pomordowanych w obozach koncentracyjnych. Są mogiły symboliczne, w tym ofiar Katynia.
W tzw. kwaterze "Na Łączce" (Kwaterze Ł) władze komunistyczne chowały potajemnie w zbiorowych grobach ofiary ówczesnego aparatu represji, zamordowane w więzieniach w latach 1945-56, jest tam pomnik je upamiętniający.
Na Wojskowych Powązkach znajdują się też groby ofiar katastrof lotniczych - załogi samolotów "Mikołaj Kopernik" i "Tadeusz Kościuszko". U wylotu Alei. Profesorskiej pochowano część ofiar katastrofy smoleńskiej. Tam też znajduje się pomnik upamiętniający ofiary katastrofy.
Na Cmentarzu Wojskowym pochowani są także zasłużeni Polacy, m.in. filozof Leszek Kołakowski, politycy Bronisław Geremek i Jacek Kuroń, płk Ryszard Kukliński, pieśniarz Jacek Kaczmarski, aktor Tadeusz Łomnicki. Spoczywają tu też działacze komunistyczni m.in. Bolesław Bierut, Julian Marchlewski, Władysław Gomułka, politycy z czasów PRL - premierzy Józef Cyrankiewicz i Piotr Jaroszewicz oraz przewodniczący Rady Państwa Edward Ochab i Henryk Jabłoński.
W 1998 r. Rada Warszawy przywróciła cmentarzowi dawną nazwę Cmentarz Wojskowy - w czasach PRL nekropolia nosiła nazwę: Cmentarz Komunalny.(PAP)
akn/ akw/ hes/
