Biusty, usta, oczy, pupy i nogi – części ciała, które są znakami charakterystycznymi każdej z prezentowanych kobiet, stały się sposobem na pokazanie ich historii – pisze Emilia Padoł w książce „Damy PRL-u”.
Dama – słowo wydawać by się mogło nie przystające do realiów siermiężnego PRL-u, bardzo trafnie opisuje kobiety zaprezentowane w publikacji: „były jasnymi punktami szarej rzeczywistości tej epoki, wspomnieniem i obietnicą lepszego świata” – ocenia pisarka.
Kalina Jędrusik, Beata Tyszkiewicz, Barbara Brylska, Nina Andrycz, Pola Raksa, Anna Dymna, Elżbieta Czyżewska, Małgorzata Braunek, Teresa Tuszyńska, Barbara Kwiatkowska-Lass, Ewa Krzyżewska oraz Grażyna Szapołowska – to dwanaście bohaterek książki, które stały się nie tylko gwiazdami sceny i ekranu, ale także symbolami niedoścignionego piękna i kobiecości.
Biust wyznacznik atrakcyjności i kobiecego seksapilu staje się znakiem szczególnym trzech pań - Kaliny Jędrusik, Beaty Tyszkiewicz oraz Barbary Brylskiej.
Teresa Tuszyńska i Barbara Kwiatkowska-Lass to kobiety, które sławę w PRL-u zyskały w bardzo młodym wieku. Obie posiadały przyciągające oczy, ale to w ich ustach - zmysłowo pełnych i w jakimś sensie niewinnych, zamknięta jest tajemnica nie do końca świadomej kobiecości.
Dama – słowo wydawać by się mogło nie przystające do realiów siermiężnego PRL-u, bardzo trafnie opisuje kobiety zaprezentowane w publikacji: „były jasnymi punktami szarej rzeczywistości tej epoki, wspomnieniem i obietnicą lepszego świata” – ocenia pisarka.
Oczy – przykuwające uwagę i nie dające o sobie zapomnieć to symbol piękna trzech aktorek - Niny Andrycz, Poli Raksy i Anny Dymnej.
Nogi, które budziły pożądanie w PRL-u, to nogi Elżbiety Czyżewskiej oraz Małgorzaty Braunek.
Wreszcie pupy – Grażyny Szapołowskiej i Ewy Krzyżewskiej – były znakiem ekranowej nagości.
Podział ten jest tylko pretekstem, żeby zaprezentować dwanaście niezwykłych życiorysów, znanych często powierzchownie. Pretekstem, aby napisać o porażkach i cierpieniach, ale także o miłości i niezwykłych zrządzeniach losu.
Młodość i początek kariery aktorskiej, dla większości bohaterek książki, to trudny etap w życiu. Niektóre z nich wychowywały się w biedzie, w warunkach dalekich od luksusu: „W domu nie było kanalizacji, wodę trzeba było przynosić. Duża bieda, nawet jak na tamte powojenne lata” – tak warunki panujące w domu Elżbiety Czyżewskiej, opisuje jej koleżanka. Równie ciężkie początki miała Ewa Krzyżewska, wychowywana jedynie przez matkę, ponieważ jej ojciec zginął w powstaniu warszawskim. „Bardzo trudne warunki mieszkaniowe, powojenna bieda i walka o przyznanie, a potem utrzymanie zasiłku po poległym w powstaniu Juliuszu stanowiły ich przygnębiającą codzienność”.
Istotnym elementem opowieści o gwiazdach Polski Ludowej są ich romanse i częste rozwody. „Byli parą, która otwarcie tolerowała flirty i romansiki partnera. Przemilczenie tego fałszowałoby ich obraz jako małżeństwa i jako ludzi. Uwielbiali przecież prowokować ciemnogród, przecierać szlaki, szczycili się brakiem pruderii” – opisuje małżeństwo Kaliny Jędrusik i Stanisława Dygata – Krystyna Pytlakowska. Nina Andrycz przez ponad dwadzieścia lat była żoną Józefa Cyrankiewicza, w PRL-u pełniącego funkcję "wiecznego" premiera. Powszechnie znana jest też historia związku Teresy Tuszyńskiej i aktora Adama Pawlikowskiego. „Ich związek był bardzo burzliwy, zakończony rozstaniem, a Teresa poniekąd w afekcie, wyszła za mąż za przyjaciela Pawlikowskiego - Jana Zamoyskiego” – pisze Padoł. Tuszyńska, zwana przez Kazimierza Kutza – Tetetką, po roku rozstała się z Zamoyskim.
Punktem łączącym wszystkie kobiety jest sukces jaki osiągnęły, oraz wielka rozpoznawalność, nie tylko w kraju, ale też za granicą. Przykładem gwiazdy międzynarodowej może być Barbara Brylska, która popularność zdobyła przede wszystkim w ZSRR i do tej pory pojawia się w zestawieniach najpiękniejszych kobiet wszechczasów. „Urodziwych kobiet jest dużo, ale Barbara Brylska jest po prostu kinogeniczna. Jest to połączenie osobowości z kinogenicznością, bardzo istotne w filmie. Ona istnieje na ekranie, ją się zapamiętuje, mówił o Brylskiej Jerzy Kawalerowicz.
„Towarem eksportowym” swoich czasów była też Beata Tyszkiewicz, która grała nie tylko w ZSRR, Francji, Belgii czy na Węgrzech, ale też w Indiach, gdzie praktycznie została gwiazdą Bollywoodu. Jednak, zdaniem autorki książki, to Elżbieta Czyżewska zdobyła w Polsce popularność, którą trudno porównać z sukcesami innych aktorek. „Czyżewska była po prostu uwielbiana przez publiczność – w kraju organizowały się jej fankluby, wielbiciele słali do aktorki listy. Do tego przez trzy lata z rzędu, od 1963 do 1965 roku, zdobywała nagrodę w plebiscytach +Expressu Wieczornego+ na najpopularniejszą aktorkę telewizyjną” – opisuje.
Sława, jak dowodzi Emilia Padoł, to nie tylko profity i radość. To często też, o czym niewielu pamięta, cierpienie i dramatyczne sytuacje życiowe. Warto przywołać tu historię Anny Dymnej, która najpierw pożegnała ukochanego męża, a potem uczestniczyła w kilku poważnych wypadkach samochodowych, z czego żartowali nawet jej znajomi: „Słysząc karetkę na sygnale, mówili +To na pewno Dymna znów miała wypadek, aaa, jesteś tu? Zdrowa? To przepraszam+”. Jej życiorys jest jednak przykładem na to, że mimo wielu niepowodzeń i tragicznych wydarzeń, można żyć dalej, co więcej pomagać innym.
Na życiu i karierze Barbary Brylskiej cieniem położyła się śmierć jej córki – Basi Kosmal, która zginęła w wypadku samochodowym w 1993 roku. „Nigdy nie pogodziłam się ze śmiercią Basi, ale właśnie przez to w jakiś sposób dotknęłam istoty człowieczeństwa” – mówiła w 2007 roku.
Najsmutniejszą i chyba najbardziej tragiczną jest jednak opowieść o aktorce Teresie Tuszyńskiej, dzisiaj zapomnianej przez wielu. W filmach grała przez dwanaście lat, a jej największe sukcesy przypadły na sam początek lat 60. Mając zaledwie szesnaście lat trafiła na okładkę „Przekroju”, w wieku lat dwudziestu zagrała w kultowym już filmie „Do widzenia, do jutra”. Młody wiek, a także brak doświadczenia były prawdopodobnie źródłem jej upadku i popadnięcia w chorobę alkoholową.
„Jej nieszczęście polegało na tym, że jak piękny motyl wpadła w to środowisko kompletnie nieprzygotowana. I zaczęto ją rozkradać. Popadła w kompleksy. Zaczęła krążyć o niej niezbyt przychylna opinia. A ona w alkoholu szukała ratunku i odreagowania” – takie przyczyny, zmarnowanego talentu Tetetki, wymienia Kutz.
Książka ukazała się nakładem wydawnictwa Prószyński i S-ka.
Emilia Padoł (ur. w 1985 roku) – dziennikarka i antropolożka kultury.
Katarzyna Krzykowska
ls
