„Karta” 100/2019
„Przywiązanie do Polski, niezależne od stanu kraju, przypomina ciążenie kosmonautów do Ziemi – że wbrew wszystkiemu bardzo chce się wracać. […] O takim przyciąganiu – i Ziemi, i Polski – decyduje nie grawitacja, lecz pamięć, świadomość ciągłości własnego istnienia” – pisze we wstępie do najnowszego wydania kwartalnika „Karta” Zbigniew Gluza, redaktor naczelny pisma i prezes Ośrodka KARTA.
Najnowszy numer karty to numer jubileuszowy.
„Kosmos stał się dla nas jubileuszową metaforą. Przed półwieczem człowiek stanął na Księżycu. Wieszczono opanowanie przestrzeni kosmicznej, ale na razie podbój nie wykracza poza Ziemie – ludzie skupiają się na kolonizacji łatwiej osiągalnej przestrzeni. Perspektywa +Karty+ dotyczy także bliskiego pola widzenia. Bo chociaż Ziemia jest drobiazgiem we wszechświecie, a człowiek – drobiną na mapie ludzkości, to jednak nie ma lepszego punktu obserwacji: z Ziemi, okiem jednostki” – wskazuje Gluza.
Lądowanie na Księżycu – walka o prymat
Część „Stan nieważkości” została opracowana przez Macieja J. Dygasa i Agnieszkę Knyt. „Po urzeczywistnieniu marzenia o lataniu ludzie ośmielają się sięgnąć po większą zdobycz – kosmos. Zaczynają odkrywać piękno bezkresu. Podczas gdy decydenci stają do wyścigu o dominację nad Ziemią, pionierzy kosmonautyki sprawdzają granice ludzkich możliwości, szukając sensu własnego istnienia” – czytamy. W tej części numeru znalazły się relacje sowieckich astronautów – Aleksandra Ławiejkina, Walerija Polakowa, Olega Gazenki, Konstantina Fieoktistowa, Gieorgija Greczki, Jewgienija Kiriuszyna, Wiery Pacajewy, Władimira Sołowjowa – a także dokumentacja z filmu „Stan nieważkości) Macieja J. Drygasa.
W części „Dotknięcie Księżyca” opracowanej przez Małgorzatę Sopyło znalazły się polskie reakcje na pierwsze lądowanie człowieka Księżycu zawarte w dziennikach i wspomnieniach. „Środek lata 1969. Cały świat wstrzymuje oddech, śledząc lot Apollo 11. Władze peerelowskie decydują się na telewizyjną i radiową transmisję pierwszych kroków człowieka po naturalnym satelicie ziemi. Polacy nocą zbierają się przy odbiornikach, by nagle poczuć wspólnotę z resztą ludzkości” – czytamy.
90 lat temu w zamachu terrorystycznym OUN zginął minister Pieracki
W numerze znalazły się również materiały, opracowane przez Hannę Antos, poświęcone jednemu dniu z historii II Rzeczypospolitej – 15 czerwca 1934 r. – dniu zabójstwa ministra Bronisława Pierackiego. „Przełomowy dzień II RP. Puentuje politykę po przewrocie majowym (1926). Skupia wielkie błędy i codzienne kłopoty międzywojennej Polski – autorytarnego kraju aspirującego do mocarstwowości, a słabego wewnętrznie, pełnego politycznych i społecznych kryzysów” – czytamy. Czytelnik dowie się, jak wyglądał ten dzień, od świtu do zmierzchu, w świetle prasy i wspomnień.
W numerze znalazła się również część poświęcona dekadom do przełomu. Czytelnik znajdzie w niej wybór z dzienników, wspomnień i korespondencji oraz teksty nazywające istotę lat 1951–2000 w Polsce oraz drogę od zniewolenia ku wolności.
W części zatytułowanej „Społeczeństwo obywatelskie” czytelnik znajdzie rozmowę z Paulą Sawicką, liderką „Otwartej Rzeczpospolitej”, fotoreportaż przedstawiający akcje MONAR-u przeciwko wykluczaniu poszkodowanych przez los, rozmowę z Danutą Przywarą, liderką Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, fotoreportaż z konwojów Polskiej Akcji Humanitarnej do Sarajewa w latach dziewięćdziesiątych., rozmowę z Ewą Kulik-Bielińską, dyrektorką Fundacji Batorego, oraz fotoreportaż z Przystanku Woodstock z lat 2003–2004.
Zbigniew Gluza, w tekście „Linia +Karty+” przedstawił sens pisma definiowany w 38. roku jego drogi.
„Historia jest dla nas scenografią, w której rozgrywa się los pojedynczego człowieka. Chodzi o niego, a nie sam przebieg dawnych zdarzeń. Scenografia ta jednak nie jest bez znaczenia – jednostkę wtapia w zbiorowość, tak że z oddalenia niknie ona w tłumie. Na scenie +Karty+ rzucamy na nią światło – ma przemówić indywidualne świadectwo” – czytamy.
Anna Kruszyńska (PAP)
akr/
