Historyczną rekonstrukcję wywózek Górnoślązaków do ZSRS oglądało w sobotę kilkuset mieszkańców Radzionkowa. W 1945 roku żołnierze Armii Czerwonej deportowali na Wschód kilkadziesiąt tysięcy mieszkańców regionu; wróciła tylko część z nich.
Wydarzenia sprzed lat przybliżyło kilkudziesięciu członków grup rekonstrukcyjnych i młodzieży - wcielili się w żołnierzy sowieckich, wywożonych mieszkańców i ich bliskich. Inscenizację przygotowano przed Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku, które powstało pięć lat temu.
Za obecność na rekonstrukcji dziękował burmistrz Radzionkowa Gabriel Tobor. „Myślę, że po tej rekonstrukcji wypada powiedzieć tylko jedno: dzięki tym kilku minutom rozumiemy, dlaczego pięć lat temu w Radzionkowie powstało Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków – żaby ta pamięć była na Śląsku żywa” - powiedział. Dziękował też wszystkim, którzy przyczynili się do powstania tego muzeum. Zostało ono utworzone w dawnym dworcu kolejowym, a pomocy w stworzeniu ekspozycji udzieliło prawie 30 samorządów.
Tragedia Górnośląska 1945
Deportacje i inne prześladowania miejscowej ludności w 1945 r. i okresie powojennym określane są mianem Tragedii Górnośląskiej. Wydarzenia te ze względów politycznych do 1989 r. były tematem zakazanym. W ostatnich latach powstaje coraz więcej inicjatyw związanych z ich badaniem i upowszechnianiem wiedzy na ten temat.
W tym roku w kraju i regionie obchodzona jest 75. rocznica Tragedii Górnośląskiej. Związane z tym uchwały, oddające hołd represjonowanym i ofiarom, przyjęły Senat RP (15 stycznia) i Sejm RP (23 stycznia). 10 lutego br. Sejmik Woj. Śląskiego zdecydował, aby 2020 r. był obchodzony w tym regionie jako Rok Tragedii Górnośląskiej.
Główna część regionalnych obchodów rocznicowych, zaplanowanych na cały rok, odbyła się wokół przypadającego w tym roku 25. stycznia Dnia Pamięci o Tragedii Górnośląskiej 1945 r. Dzień ten obchodzony jest co roku w ostatnią niedzielę stycznia w woj. śląskim i opolskim. Uchwały w tej sprawie przyjęły Sejmik Woj. Śląskiego w 2011 r., a Sejmik Woj. Opolskiego – rok później.
IPN kompletuje listę mieszkańców Górnego Śląska deportowanych na wschód
Niewielki pomnik upamiętniający ofiary Tragedii Górnośląskiej znajduje się od 2013 r. Katowicach, przy zbiegu ul. Gliwickiej oraz Dąbrówki. Inne takie monumenty są w Bytomiu, Świętochłowicach czy Tychach.
Gdy w styczniu 1945 r. na Górny Śląsk wkroczyła Armia Czerwona, wypierająca oddziały niemieckie, mieszkańcy tych ziem traktowani byli jako Niemcy; doświadczali licznych represji, w tym gwałtów i mordów. Rozpoczęła się też akcja masowych zatrzymań i deportacji do pracy przymusowej, co - jak mówią historycy - miało być swoistą formą reparacji wojennych.
Pierwsze transporty na Wschód ruszyły w marcu 1945 r. Podróż w bydlęcych wagonach, nazywanych na Śląsku "krowiokami", trwała nawet kilkadziesiąt dni. Część deportowanych nie przeżyło transportu. W obozach na Wschodzie Ślązacy więzieni byli w bardzo trudnych warunkach - w barakach, z głodowymi racjami żywnościowymi, ograniczonym dostępem do wody pitnej i bez opieki medycznej.
Do kwietnia 1945 r. z Górnego Śląska wywieziono co najmniej 30 tys. osób - górników, kolejarzy, hutników. Wśród deportowanych byli powstańcy śląscy, żołnierze kampanii wrześniowej, a także członkowie konspiracji antyhitlerowskiej. Według ostrożnych szacunków, jedna trzecia deportowanych pozostała na Wschodzie na zawsze. Pierwsi Górnoślązacy wrócili do domów latem 1945 r. Wielu z nich w krótkim czasie zmarło. (PAP)
autor: Krzysztof Konopka
kon/ pad/
