Tablice na budynku w Instytutu Medycznego w Twerze (d. Kalinin). PAP/P. Supernak
Sąd w Twerze rozpoczął w poniedziałek postępowanie w sprawie zdemontowania z gmachu byłej siedziby NKWD tablicy informującej o zabitych w tym miejscu ofiarach zbrodni katyńskiej. O uznanie, że demontaż był nielegalny, walczy rosyjskie Stowarzyszenie Memoriał.
Postępowanie dotyczy także drugiej tablicy, która znajdowała się na gmachu i poświęcona była rosyjskim ofiarom represji stalinowskich. Obie tablice w maju br. zostały zdjęte z budynku, zajmowanego obecnie przez uczelnię medyczną.
Stowarzyszenie Memoriał zwróciło się do sądu z pozwem przeciwko uczelni - Twerskiemu Państwowemu Uniwersytetowi Medycznemu. Na poniedziałkowej pierwszej rozprawie sędzia uznała, że stronami zainteresowanymi są także inne instytucje: administracja miejska Tweru i administracja dzielnicowa (rejonu Centralnego), a także dwie prokuratury: dzielnicowa i obwodowa. W zależności od wyjaśnień, jakie złożą te instytucje na następnej rozprawie, mogą one zostać uznane za osoby pozwane.
Kolejne posiedzenie sąd wyznaczył na 9 listopada br.
Memoriał: demontaż tablic w Twerze jest zbrodnią wobec historii
Jak wyjaśnił PAP przedstawiciel Memoriału Aleksandr Gurjanow, stroną pozwaną był Twerski Państwowy Uniwersytet Medyczny, ponieważ przez poprzednie miesiące uczelnia ta, jako jedyna instytucja, przyznawała się do działań w sprawie zdjęcia tablic. Powoływała się przy tym na wniosek prokuratury rejonu (dzielnicy) Centralnego dotyczący tablic z 2019 roku.
Teraz jednak działań w sprawie tablic "wypiera się również uniwersytet" - zauważył Gurjanow.
Jego zdaniem decyzja sędzi, aby "przywołać do procesu administrację dzielnicy, miasta, i prokuratury jest prawidłowym krokiem". W ocenie przedstawiciela Memoriału trudno sobie wyobrazić, by demontaż tablic odbył się bez wiedzy i aprobaty władz miasta i regionu.
Naukowcy z Rosyjskiej Akademii Nauk chcą przywrócenia zdemontowanych tablic w Twerze
Gurjanow powiedział PAP, że do pozwu złożonego przez Memoriał dołączyła duża grupa osób z Polski. Są to potomkowie ofiar zbrodni katyńskiej - jeńców obozu w Ostaszkowie, zamordowanych w Twerze wiosną 1941 roku.
Jednak pierwotnie wyznaczona do rozpatrywania sprawy sędzia przed pierwszym posiedzeniem wydała orzeczenie, w którym zakwestionowała pełnomocnictwa większości osób z Polski, na podstawie zarzutów formalnych - powiedział Gurjanow. "Pozostaje nadzieja, że na następnym posiedzeniu uda się przynajmniej część tych pozywających, którzy zostali wykluczeni, przywrócić jednak do procesu" - dodał.
Do pozwu dołączyli się także przedstawiciele oddziału Stowarzyszenia Memoriał w Twerze oraz córka obywatela radzieckiego, rozstrzelanego w gmachu NKWD w latach 30. XX wieku.
Autorzy pozwu argumentują, że dwie tablice były umieszczone na gmachu zgodnie z prawem obowiązującym w momencie ich instalacji w latach 1991 i 1992. Przekonują też, że demontaż został dokonany z jaskrawym naruszeniem prawa obecnego, w szczególności przepisów dotyczących poszanowania pamięci osób zmarłych.
Prof. T. Wolsza: na Kremlu zapewne nadal jest ukryty tzw. pakiet nr 1 dokumentów katyńskich
W okresie od lat 30. do 50. XX wieku w gmachu przy ulicy Sowieckiej 4. w Twerze (wówczas noszącym nazwę Kalinin) mieścił się Zarząd NKWD obwodu kalinińskiego (nazwę NKWD zmieniono potem na Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego, ros. skrót: MGB). W siedzibie Zarządu NKWD znajdowało się wewnętrzne więzienie.
Wiosną 1940 roku, gdy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) rozstrzeliwano polskich jeńców przetrzymywanych w obozach w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku, jeńcy obozu ostaszkowskiego zostali rozstrzelani w tym gmachu. Ciała zabitych przewożono do miejscowości Miednoje, gdzie zakopywano je w wydrążonych koparkami rowach.
Na początku lat 90. na gmachu zamontowano tablicę upamiętniającą ofiary zbrodni katyńskiej, z napisem w dwóch językach - polskim i rosyjskim. Polski napis brzmiał: "Pamięci jeńców obozu w Ostaszkowie zamordowanych przez NKWD w Kalininie, światu ku przestrodze - Rodzina Katyńska". W tym okresie na gmachu zainstalowana została także druga tablica, w języku rosyjskim, która głosiła: "Pamięci zamęczonych. Tu w latach 1930-50 znajdował się zarząd NKWD-MGB obwodu kalinińskiego i wewnętrzne więzienie".
Obie tablice zostały zdjęte z gmachu w maju br.
Wcześniej, pod koniec 2019 r. prokuratura rejonu Centralnego w Twerze uznała, że dwie tablice zostały umieszczone z naruszeniem przepisów. W odniesieniu do tablicy mówiącej o więźniach obozu w Ostaszkowie prokuratura oceniła, że jej treść nie jest oparta na faktach potwierdzonych dokumentami.
Z Moskwy Anna Wróbel (PAP)
awl/ mal/
