Grudzień ’70: płonący gmach Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przy Wałach Jagiellońskich w Gdańsku (C), z lewej kościół Świętej Elżbiety (wieża), widok od ul. 3 Maja. Fot. PAP/E. Pepliński
„Tragedia na polskim wybrzeżu, w Gdańsku, sprzed 50 lat, składa się na wspólnotę losów Europy Środkowej, uciskanej przez komunistów” – pod takim tytułem w niedzielę, w rocznicę wprowadzenia w Polsce stanu wojennego, na litewskim portalu 15min.lt ukazał się artykuł szefa IPN Jarosława Szarka.
Szef Instytutu Pamięci Narodowej (IPN) przypomina na wstępie, że "ćwierć wieku po zakończeniu II wojny światowej w Gdańsku – mieście, w którym się rozpoczęła – znów rozległy się strzały i padli zabici".
"Tym razem broni użyły komunistyczne wojsko i milicja, aby spacyfikować robotnicze protesty przeciwko podwyżce cen, ogłoszonej tuż przed świętami Bożego Narodzenia w grudniu 1970 roku. Poza Gdańskiem bunt objął też inne portowe miasta – Szczecin, Gdynię i Elbląg – było kilkudziesięciu zabitych i ponad tysiąc rannych. Skala wystąpień zmusiła Moskwę do wymiany komunistycznej ekipy rządzącej Polską od 1956 roku” - czytamy w artykule.
Grudzień ’70 – mija 50 lat
Szarek pisząc, że "świadomość wspólnoty losów narodów za żelazną kurtyną pozostawiła nam niejedno przejmujące świadectwo", przypomina o powstaniu węgierskim w 1956 roku, o demonstracji "ośmiorga rosyjskich dysydentów, którzy w sierpniu 1968 roku roku wyszli samotnie na plac Czerwony w Moskwie" w proteście przeciwko zdławieniu Praskiej Wiosny, o strajku "tysięcy rosyjskich robotników w Nowoczerkasku w czerwcu 1962 roku", który zakończył się salwami z broni maszynowej, o założeniu grup helsińskich w Rosji, na Ukrainie, Litwie, "Karty 77" w Czechosłowacji, oraz o wielu organizacjach wolnościowych w Polsce.
"Czym jest siła prawdy, doświadczyły miliony zgromadzonych w czasie pielgrzymki Jana Pawła II do ojczyzny w czerwcu 1979 roku, kiedy przywołał wspólne, fundamentalne, wielowiekowe dziedzictwo chrześcijaństwa +wschodniego płuca Europy+: Chorwacji, Słowenii, Czech, Słowacji, Bułgarii, Węgier, Rusi, Litwy” - pisze Szarek i podkreśla, że "kilkanaście miesięcy później wszyscy patrzyli na Polskę, gdzie latem 1980 roku Gdańsk i Szczecin – miasta strajków sprzed 10 lat – stały się wiodącymi ośrodkami powstającej +Solidarności+".
Szef IPN podkreśla też, że po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego w 1981 roku "pojawiły się jakże liczne głosy otuchy i wsparcia".
Zmarł rosyjski pisarz i dysydent Władimir Bukowski
"Rosyjscy pisarze, m.in. Władimir Bukowski, Władimir Maksimow, Wiktor Niekrasow, Natalia Gorbaniewska, po raz kolejny +z dumą+ sięgnęli po hasło zrodzone sto pięćdziesiąt lat temu, w dniach polskiego powstania 1830 roku: +Za naszą i Waszą wolność!+. (...) W podobnym tonie wypowiedzieli się też solidarnie przedstawiciele innych narodów sowieckiego imperium: Czesi i Słowacy, Węgrzy, Rumuni, Litwini, Łotysze, Estończycy, Ukraińcy i Białorusini” - czytamy.
Artykuł ukazał się z ramach najnowszej odsłony programu "Opowiadamy Polskę światu", organizowanego przez Instytut Nowych Mediów we współpracy z polskim MSZ, Instytutem Pamięci Narodowej i Polskiej Agencji Prasowej, który poświęcony jest 50. rocznicy wydarzeń grudniowych na Wybrzeżu. W ramach tej odsłony w mediach na całym świecie publikowane będą eseje autorstwa m.in. premiera Mateusza Morawieckiego, prezesa IPN Jarosława Szarka czy eurodeputowanego Zdzisława Krasnodębskiego.
"W tej odsłonie akcji chcemy zwrócić szczególną uwagę na wspólnotę losów państw Europy Środkowej i wspólne doświadczenia krajów regionu w latach 1945-1989, które dzisiaj mogą się przyczynić do lepszej współpracy w ramach Grupy Wyszehradzkiej czy Inicjatywy Trójmorza" - powiedział PAP prezes Instytutu Nowych Mediów, Eryk Mistewicz.
Zaznaczył, że do wzięcia udziału w projekcie zaproszono również autorów zagranicznych. Publikowane będą teksty m.in. byłego korespondenta francuskiego dziennika "Le Monde" w Europie Środkowej, obecnego europarlamentarzysty Bernarda Guetty, węgierskiego opozycjonisty antykomunistycznego Imre Molnara czy włoskiego filozofa Renato Cristiny.
W ramach poprzednich edycji projektu publikowano artykuły związane z setną rocznicą Bitwy Warszawskiej, 40-leciem powstania Solidarności i polskim Dniem Niepodległości. Ukazały się one w kilkudziesięciu państwach świata, docierając do setek milionów odbiorców.
Z Wilna Aleksandra Akińczo (PAP)
aki/ adj/ zm/ fit/
