Warszawa 1920 r. Żołnierze z polskim karabinem maszynowym na polu bitwy pod Radzyminem. Fot. PAP/Archiwum
„Portret przeszłości 1920” ukazujący nieznane materiały dotyczące wojny polsko-bolszewickiej zdobył Nagrodę Złotych Zębów dla najciekawszego filmu dokumentalnego na Festiwalu Filmu Polskiego w Ameryce. Historia Polski jest dla Amerykanów atrakcyjna – mówi producent filmu Piotr Mikołajczak.
„Jesteśmy szczęśliwi i wzruszeni, że nasz obraz zdobył tę nagrodę. Wydawało nam się, że taki epizod jak wojna polsko-bolszewicka w Stanach Zjednoczonych nie wzbudzi takiego zainteresowania. Zwłaszcza, że konkurencja była bardzo silna. Jury złożone w 99 proc. z Amerykanów doceniło jednak ten film, więc jesteśmy bardzo szczęśliwi. Widać, że nasza historia jest dla nich atrakcyjna. To zresztą pierwszy festiwal dla tego filmu, więc tak naprawdę dopiero zaczyna swoją drogę i od razu główna nagroda, to niebywale cieszy” – powiedział PAP Mikołajczak.
Wojna polsko-bolszewicka
Inspiracją dla filmu były odkrycia nieznanych archiwów dokumentujących historię wojny polsko-bolszewickiej. „Poszukiwaliśmy materiałów związanych z niepodległością Polski, bo taki był główny zamysł obrazu. Okazało się, że w archiwach w całej Europie jest mnóstwo materiałów, do których nikt wcześniej nie dotarł. Zostały one odnalezione przez historyków prof. Małgorzatę i Marka Hendrykowskich, którzy w dużej mierze zrobili tę kwerendę. I trafiliśmy na kilka perełek. Pomyśleliśmy, że skoro są takie materiały to warto zrobić film o wojnie polsko-bolszewickiej. Bo znamy ją z rekonstrukcji, z fabularnych filmów powojennych, ale nie oglądaliśmy nigdy materiałów oryginalnych” - mówił.
Prof. A. Chwalba: nie byłoby Bitwy Warszawskiej, lwowskiej czy niemeńskiej, gdyby nie wyprawa kijowska
„Przy okazji zwróciliśmy się także do Rosji czy by nam nie pozwolili pogrzebać trochę w swoich archiwach. I zupełnie niespodziewanie Rosjanie zgodzili się, żebyśmy te archiwa przejrzeli. I tam również znaleźliśmy sporo materiałów w ich kronikach filmowych, które pokazywały szarżę Budionnego, atak Piłsudskiego, czyli konkretne wydarzenia związane z Bitwą Warszawską oraz z sytuacją przed i po niej. To wszystko nas zainspirowało do złożenia tego w całość i zrobienia właściwie takiego pierwszego dużego filmu dokumentalnego poświęconego wojnie 1920 roku” – podkreślił Mikołajczak.
Film opowiada, jaka jest geneza tego konfliktu, bo zaczyna się już w 1918 r., czyli od odzyskania przez Polskę niepodległości. „I pokazuje, dlaczego Rosjanie chcieli ponownie zająć Polskę, dlaczego doszło do oblężenia stolicy, Bitwy Warszawskiej, ukazuje przygotowania do niej i jej przebieg, a także inne działania zbrojne w trakcie tej zwycięskiej kampanii. Jest sporo rzeczy propagandowych z sowieckich kronik filmowych, pokazujących tego +złego+ Piłsudskiego i +wspaniałego+ Lenina, Tuchaczewskiego, Budionnego i cały ten sowiecki rząd dusz, który zdecydował się na atak na Polskę. To także Warszawa i inne miasta w tamtym okresie i życie mieszkańców. Myślę, że to materiał bardzo kompleksowy i mam nadzieję, że film trafi także do szkół, jako naprawdę atrakcyjna lekcja historii” – zaznaczył producent.
Prof. A. Nowak: wojna z bolszewikami 1920 r. ma swoją podwójną perspektywę
„Udało nam się zaprosić do tego filmu - jako komentujących ekspertów - wspaniałych profesorów. Rolę głównego narratora i interpretatora filmów przyjął prof. Andrzej Nowak. Wypowiadają się także prof. Janusz Od Ziemkowski i prof. Wiesław Jan Wysocki. Są komentarze historyków, ale także znawców obyczajowości tego okresu, którzy opowiadają o atmosferze, jaka wówczas była w Polsce - to m.in. Adam Sikorski i Sławomir Koper. Komentują pokazywane zdjęcia” – wyjaśnił Mikołajczak.
Jak podkreślił, nagrodzony obraz to pierwsza część przygotowanego dyptyku? „Druga część filmu powinna lada dzień się pojawić, bo jest już po kolaudacjach, więc jest w zasadzie gotowa. Została poświęcona okresowi po Bitwie Warszawskiej 1920 do przewrotu majowego 1926 r. W filmie są zdjęcia Józefa Piłsudskiego wyjątkowo w cywilu – w kapeluszu i w płaszczu, jest pokazane życie codzienne Warszawy w latach 20. I fantastyczne zdjęcia takiej Polski obyczajowej - ukazujące jak wówczas wyglądała, jak była zniszczona po odzyskaniu niepodległości i jak szybko zaczęła się podnosić, co niestety nawałnica bolszewicka na jakiś czas wstrzymała. Prezentujemy także filozofię Marszałka związaną z odbudową ojczyzny po zaborach, tworzenie Centralnego Okręgu Przemysłowego, budowę portu w Gdyni, odradzanie się Polski” - mówił.
Józef Piłsudski (1867-1935)
„Ciekawym elementem jest również wizyta w Polsce rumuńskiej pary królewskiej, którą przyjmował Piłsudski, co jest związane ze zwiedzaniem Wawelu, paradą na Polach Mokotowskich. To także dużo wątków obyczajowych i przygotowania do zamachu majowego. Film funkcjonuje, więc niezależnie, jako dwie osobne części, ale również złożony w całość. Jego pierwsza część jest dostępna na TVP VOD. TVP jest także koproducentem filmu” – dodał Mikołajczak. (PAP)
autor: Anna Kondek-Dyoniziak
akn/ pat/
