Warszawa, 21.03.2014. Logo przed siedzibą IPN. Fot. R. Guz
Od 22 stycznia br. szef Kolegium IPN - zgodnie z ustawą - może ogłosić konkurs na prezesa Instytutu Pamięci Narodowej. Po przeprowadzeniu dwuetapowego konkursu i wyłonieniu kandydata przez Kolegium IPN, prezesa Instytutu wyłoni Sejm pod warunkiem zgody Senatu.
Instytut Pamięci Narodowej to największa w Polsce instytucja naukowo-archiwalna, która zajmuje się historią Polski w latach 1917-1990. Kadencja obecnego prezesa IPN Jarosława Szarka - po pięciu latach kierowania przez niego Instytutem - minie w lipcu br.
Prezesa IPN - zgodnie z art. 10 ustawy o IPN - powołuje Sejm za zgodą Senatu, na wniosek Kolegium IPN, które zgłasza kandydata spoza swego grona.
20 lat temu powstał Instytut Pamięci Narodowej
Przepisy ustawy o IPN wskazują też, że publiczny konkurs na stanowisko prezesa IPN ogłasza szef Kolegium Instytutu - obecnie jest nim prof. Wojciech Polak - nie wcześniej niż na sześć miesięcy i nie później niż na trzy miesiące przed upływem kadencji prezesa.
Mimo że kadencja prezesa IPN trwa 5 lat (licząc od dnia złożenia ślubowania w Sejmie, czyli w przypadku Jarosława Szarka od 22 lipca 2016 r.), to po upływie kadencji pełni on obowiązki do czasu objęcia stanowiska przez nowego prezesa IPN. Okoliczność ta jest istotna w przypadku roli Senatu, w którym obecnie większość ma opozycja i w związku z tym może nie zgodzić się na wybranego przez Sejm urzędnika. Wówczas obecny prezes nadal będzie kierował pracami IPN.
Kandydatami na prezesa IPN - co istotne wobec niektórych spekulacji medialnych - nie mogą być obecni członkowie Kolegium IPN. To oznacza, że kandydatem na prezesa IPN - przynajmniej w związku z tym przepisem - nie może być np. obecny wiceszef Kolegium IPN, historyk dr hab. Sławomir Cenckiewicz, także kierujący pracami Wojskowego Biura Historycznego.
Sam konkurs składa się z dwóch etapów. Pierwszy z nich polega na sprawdzeniu dokumentów i oświadczeń złożonych przez kandydatów. Kolegium IPN ustala, czy spełniają oni wymogi formalne określone w ogłoszeniu o konkursie. Kandydat musi m.in. posiadać stopień naukowy co najmniej doktora; nie może to być też osoba, która pracowała lub współpracowała z komunistycznymi organami bezpieczeństwa państwa. Pierwszy etap konkursu ma niejawny charakter.
Prokuratorzy IPN odzyskali cenne archiwalia dot. marca 1968 r. z przesyłki do USA
Drugi etap konkursu polega na publicznym przesłuchaniu kandydatów, którzy prezentują własną koncepcję funkcjonowania IPN i odpowiadają na pytania członków Kolegium IPN. Następnie Kolegium, po dyskusji na posiedzeniu niejawnym, podejmie uchwałę w sprawie wyłonienia kandydata na stanowisko prezesa IPN w głosowaniu tajnym, bezwzględną większością głosów. Uchwała ta następnie zostanie skierowana do Sejmu, gdzie kandydata najpierw oceni sejmowa komisja.
Jeżeli w pierwszym głosowaniu Kolegium IPN żaden z kandydatów nie uzyska bezwzględnej większości głosów, wówczas przeprowadza się kolejne głosowanie zwykłą większością głosów z udziałem kandydatów, którzy uzyskali dwie kolejne największe liczby głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości głosów, Kolegium w drodze uchwały uzna konkurs za nierozstrzygnięty, a jego przewodniczący ponownie ogłosi konkurs.
W Kolegium IPN, które jest organem opiniodawczo-doradczym prezesa Instytutu, zasiadają głównie historycy. Poza prof. Wojciechem Polakiem i dr hab. Sławomirem Cenckiewiczem są to prof. Piotr Franaszek i prof. Tadeusz Wolsza (również pełnią funkcję wiceprzewodniczących Kolegium IPN). Poza nimi w Kolegium Instytutu zasiadają również prof. Andrzej Nowak, prof. Jan Draus, prof. Józef Marecki, Krzysztof Wyszkowski i Bronisław Wildstein.
Pierwszy numer „Polish-Jewish Studies” - czasopisma naukowego IPN
Misją Instytutu Pamięci Narodowej - jak to określono w preambule ustawy o IPN - jest zachowanie pamięci o ogromie ofiar, strat i szkód poniesionych przez naród polski w latach II wojny światowej i po jej zakończeniu, także pamięci o patriotycznych tradycjach zmagań z nazizmem i komunizmem oraz o czynach obywateli na rzecz niepodległości Polski. IPN ma także obowiązek ścigania zbrodni przeciwko pokojowi, ludzkości i zbrodni wojennych, a także działania na rzecz zadośćuczynienia przez polskie państwo wszystkim tym, którzy zostali pokrzywdzeni przez państwo łamiące prawa człowieka.
W ramach IPN, którego obecnie roczny budżet wynosi ponad 400 mln zł, działają Biuro Badań Historycznych, Główna Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Archiwum IPN, Biuro Lustracyjne, Biuro Poszukiwań i Identyfikacji, Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa oraz Biuro Edukacji Narodowej.
Norbert Nowotnik (PAP)
nno/ dki/
