Dzieciątko Jezus w żłóbku w jednym z mieszkań w Przemyślu w Wigilię świąt Bożego Narodzenia 2024 r. Fot. PAP/Darek Delmanowicz
Polska, Litwa i Ukraina złożyły wspólny wniosek o wpisanie obchodów Wigilii Bożego Narodzenia na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości. Wspólne prace nad przygotowaniem wniosku, koordynowane przez Litwę, trwały od początku 2024 roku - poinformowało MKiDN.
„Każdy przykład niematerialnego dziedzictwa kulturowego, przed wpisaniem na światową Listę UNESCO, musi najpierw trafić na Krajową listę dziedzictwa lub do Krajowego rejestru dobrych praktyk w ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Obchody Wigilii Bożego Narodzenia w Polsce zostały wpisane na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego 15 stycznia 2025 r.” - podało MKiDN w publikowanym na stronie internetowej komunikacie.
Dodało, że w Polsce, na Litwie i Ukrainie Wigilia zachowała szczególne cechy, zwyczaje, symbolikę i potrawy. Według MKiDN „tradycja obchodów Wigilii łączy w sobie warstwy wielokulturowe, zarówno przedchrześcijańskie, związane z obchodami przesilenia zimowego, jak i chrześcijańskie – bizantyjskie, katolickie, greckokatolickie i protestanckie”.
Głównym elementem Wigilii jest wigilijna kolacja podawana na stole nakrytym białym obrusem, pod którym znajduje się siano. W ukraińskiej tradycji wigilijnej, głównie na wsi, zachował się zwyczaj przynoszenia do domu diducha - małego snopka zboża i umieszczenia go blisko stołu wigilijnego. Zwyczaj ten funkcjonował również w polskiej kulturze ludowej. Snopek zboża symbolizuje związek z przodkami rodziny i duszami zmarłych. Pozostawione przy stole puste miejsce dla niespodziewanego gościa jest wyrazem pamięci o tych, którzy odeszli. Na Ukrainie i Litwie po wieczerzy wigilijnej stawia się na oknie talerzyk z potrawą dla dusz zmarłych.
„Niektóre potrawy wigilijne są wspólne dla wszystkich trzech krajów: kutia, kisiel, barszcz, potrawy z karpia i śledzia lub grzyby” - wskazało ministerstwo.
„Kulturowe znaczenia obchodów wigilijnych związane są z symboliką przemiany (narodziny Chrystusa, koniec adwentu, przesilenie zimowe), życzeniami lepszej przyszłości i wróżbami. Podczas Wigilii niektóre społeczności lub rodziny śpiewają tradycyjne religijne lub ludowe pieśni bożonarodzeniowe – kolędy i pastorałki. Tego wieczoru pamięta się też o najbliższych człowiekowi zwierzętach. Po zakończeniu wieczerzy wigilijnej katolickie rodziny w Polsce i Litwie udają się wspólnie do kościoła na uroczystą mszę zwaną pasterką lub berneliu mišio” - podało MKiDN.
W styczniu br. minister kultury zdecydowała o wpisaniu "Tradycji Wigilii Bożego Narodzenia w Polsce" na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego.
Ratyfikowana przez Polskę Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego zobowiązuje państwa-strony do prowadzenia inwentaryzacji tradycji obecnych na ich terytorium. Wpisy na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego pozwalają na dokumentowanie praktyk kulturowych i promują utrzymanie ich ciągłości. Za prowadzenie listy odpowiada minister kultury we współpracy z Narodowym Instytutem Dziedzictwa. Przejawy dziedzictwa – od obrzędów i rzemiosła po tradycje językowe i muzyczne – mogą proponować do wpisu wszyscy depozytariusze dziedzictwa niematerialnego. (PAP)
mr/ dki/
