„Dziadek z Wehrmachtu. Wystawa "Doświadczenie zapisane w pamięci” w Muzeum Śląska Opolskiego
Nagrane wspomnienia byłych żołnierzy Wehrmachtu pochodzących z Górnego Śląska, Pomorza czy Warmii i Mazur złożyły się na wystawę „Dziadek z Wehrmachtu. Doświadczenie zapisane w pamięci”. Do połowy maja można ją zwiedzać w Muzeum Śląska Opolskiego.
Wernisaż wystawy odbędzie się we wtorek po południu w Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu, a przygotowały ją Stowarzyszenie Genius Loci – Duch Miejsca z Rudy Śląskiej oraz gliwicki Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej.
Jak powiedziała PAP koordynatorka wystawy z ramienia Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej Weronika Wiese na wystawę złożyło się sześć tzw. kiosków multimedialnych, za pomocą których można odsłuchać i obejrzeć zarejestrowane nagrania audio i wideo ze wspomnieniami tytułowych „dziadków z Wehrmachtu” oraz ich bliskich, a także 41 plansz ukazujących m.in. zdjęcia oraz opisy. Opisy - jak mówiła Wiese - "zarysowują historyczny kontekst wydarzeń, których dotyczą nagrane wspomnienia".
Wystawa to efekt projektu edukacyjno-dokumentacyjnego „Dziadek z Wehrmachtu”, który Stowarzyszenie Genius Loci prowadziło w partnerstwie z Domem Współpracy Polsko-Niemieckiej. Jego celem było udokumentowanie historii żyjących w Polsce b. żołnierzy Wehrmachtu, a ideą to, by – jak piszą na swojej stronie internetowej członkowie stowarzyszenia - „nie oceniając ani nie wartościując, udokumentować losy byłych żołnierzy wcielonych do niemieckiego wojska i porozmawiać z nielicznymi żyjącymi jeszcze osobami, które nosiły niemiecki mundur i mieszkają na terenie Polski”.
W sumie w ramach projektu w latach 2012-2013 zebrano relacje 48 osób z różnych regionów Polski: Górnego Śląska, Pomorza, Warmii i Mazur. 34 z tych osób to mężczyźni, którzy byli żołnierzami Wehrmachtu, głównie szeregowymi.
„Chcieliśmy m.in. zrozumieć doświadczenia i pamięć tych ludzi. Dotrzeć do wspomnień, które w Polsce przez lata nie miały drogi ujścia” - wyjaśniał w rozmowie z PAP jeden z autorów nagrań i wystawy dr Marcin Jarząbek ze Stowarzyszenia Genius Loci, także asystent w Zakładzie Antropologii Historycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
Jarząbek podał, że w sumie w ramach projektu w latach 2012-2013 zebrano relacje 48 osób z różnych regionów Polski: Górnego Śląska, Pomorza, Warmii i Mazur. 34 z tych osób to mężczyźni, którzy byli żołnierzami Wehrmachtu, głównie szeregowymi. Zastrzegł, że „nie jest to wystawa o Wehrmachcie”. „To próba pokazania tego, jak – przy naszej krytycznej opinii o tym, czym był Wehrmacht – doświadczenia służby w nim zapisały się w pamięci ludzi” – mówił PAP.
Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej w zapowiedzi wystawy wyjaśnia, że "Udostępnione (...) pamiątki, zdjęcia i dokumenty, a przede wszystkim nagrane w formie audio i wideo ujmujące opowiadania świadków historii i członków ich rodzin, przedstawiają na szerokim tle historycznym, kulturowym i społecznym nieporuszone dotąd wątki. Scenariusz wystawy obejmuje, oprócz wojennych szlaków byłych członków Wehrmachtu, środowisko dorastania, czasy dzieciństwa i młodości, powroty z wojen i życie w nowej rzeczywistości".
Dyrektor Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej Rafał Bartek zaznaczył w rozmowie z PAP, że członkom Stowarzyszenia Genius Loci do wielu rozmówców udało się dotrzeć „pięć minut przed panem Bogiem”. „Część tych ludzi w ostatnim czasie zmarła” – dodał.
Bartek przyznał, że organizatorzy biorą pod uwagę to, iż wystawa może wzbudzić kontrowersje. „Jesteśmy wręcz przekonani, że je wzbudzi. Obawiamy się, że może zostać potraktowana czarno-biało” – uznał. Tłumaczył, że część oglądających może np. dojść do przekonania, że dobrze, iż ktoś przemilczany przez lata temat poruszył, a inni zarzucą jej brak kontekstu np. dotyczącego roli Wehrmachtu jako machiny. „Ale nie taka była idea tego przedsięwzięcia" - zastrzegł. Wyjaśnił, że ideą było "pokazanie losów pojedynczych postaci", żołnierzy Wehrmachtu, którzy po wojnie wrócili do rodzinnych stron w Polsce.
Stowarzyszenie Genius Loci podało, że w czasie II wojny światowej w niemieckim wojsku służyło ok. 500 tys. osób z polskich obszarów wcielonych do III Rzeszy. Ponadto - dodano - w Wehrmachcie walczyły setki tysięcy przedwojennych obywateli Niemiec ze Śląska, Prus Wsch. i Pomorza Gdańskiego, którzy w wyniku zmian granic w 1945 r. stali się mieszkańcami państwa polskiego. O liczbie pół miliona Polaków służących podczas II wojny światowej w Wehrmachcie pisał też w książce "Polacy w Wehrmachcie" Ryszard Kaczmarek.
Wystawę w Muzeum Śląska Opolskiego można oglądać do 17 maja.(PAP)
kat/ mhr/
