Kilkanaście nowych dokumentów, np. Instrukcja nr 1 dot. organizacji ZWZ w kraju z listopada 1939 r., rozbudowane przypisy z notkami biograficznymi i różnego typu indeksy znalazły się w poszerzonym wydaniu I tomu zbioru "Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945".
Pierwszy tom zbioru ukazał się w 1970 r. w Londynie. Zawierał dokumenty dotyczące konspiracji w kraju, głównie Związku Walki Zbrojnej. Obejmował okres od końca września 1939 do czerwca 1941 r., czyli do wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej. Były to dokumenty wytworzone przez rząd polski we Francji, a później w Londynie i na terenie kraju przez konspirację, głównie wojskową.
"W pierwszym wydaniu generalnie były dokumenty pochodzące z wymiany korespondencji między krajem a władzami na uchodźstwie. Pochodzą one z Komendy Głównej ZWZ, a potem AK. Znalazły się tam także dokumenty z niższych szczebli od statutu organizacyjnego przez meldunki okresowe Komendy Głównej ZWZ czy instrukcje i wytyczne, jakie płynęły z Francji i Londynu do kraju odnośnie konspiracji wojskowej. Są też omawiane poszczególne okręgi i ich stopień organizacji, a także plany powstania powszechnego" - opowiadał PAP jeden z redaktorów nowego wydania dr hab. Waldemar Grabowski.
Dr hab. Waldemar Grabowski: Pierwsze wydanie było oparte na dokumentach znajdujących się w Studium Polski Podziemnej uzupełnionych o archiwalia z Instytutu Sikorskiego w Londynie i niewielką liczbę dokumentów z brytyjskiego archiwum państwowego. Kwerenda do nowego wydania była sporo szersza. Miała miejsce oczywiście w tych trzech instytucjach, a także m.in. w IPN, CAW, Archiwum Akt Nowych i Instytucie Józefa Piłsudskiego w USA.
Znalazły się tam również dokumenty dotyczące struktur cywilnych konspiracji w Polsce. "Zawartość publikacji jest więc trochę szersza niż tytułowa Armia Krajowa. To dokumenty dotyczące całości Polskiego Państwa Podziemnego. Są tam też np. protokoły z posiedzeń struktur cywilnych. Czytelnik ma więc możliwość zorientowania się jak wyglądały te najważniejsze kroki związane z tworzeniem się struktur Państwa Podziemnego" - powiedział Grabowski.
Jak zaznaczył celem nowego, poszerzonego wydania pierwszego tomu zbioru jest zamieszczenie dokumentów uzupełniających obraz Armii Krajowej. "To bardzo różne archiwalia jeżeli chodzi o wagę i objętość, od małych depesz po dokumenty liczące 50 stron. Te dłuższe nie są jednak publikowane w całości. Wśród dokumentów jest np. Instrukcja nr 1 dla gen. Mariana Januszajtisa dotycząca organizacji ZWZ w kraju z listopada 1939 r. Wyprzedza ona o kilka dni tę ogólnie znaną instrukcję dla płk. Stefana Roweckiego" - relacjonował historyk.
Inny dokument to sprawozdanie z działalności Komendy Głównej ZWZ z maja 1940 r., czyli niedługo przed przeniesieniem rządu na uchodźstwie do Londynu. Podsumowuje on działalność ZWZ od listopada 1939 do maja 1940 r. Nowe wydanie zostało także wzbogacone o opracowania merytoryczne. "W pierwotnej wersji dokumenty opatrzono niewielką liczbą przypisów, raczej lakonicznych" - mówił Grabowski.
Obecnie przypisy zostały rozbudowane. "Są tam notki biograficzne poszczególnych osób, wyjaśniamy niektóre kwestie i odsyłamy do publikacji, które się ukazały od 1970 r., a było ich sporo i odnosiły się do wielu zagadnień wcześniej mało opracowanych. Staramy się publikować dokumenty według oryginałów, choć to nie zawsze się udaje. W przypisach podajemy informacje, gdzie znajdują się inne egzemplarze danego dokumentu z podaniem sygnatury i gdzie są kopie dokumentu. Tom zaopatrzono też w indeksy osobowe, geograficzne, organizacji czy instytucji" - wyjaśnił historyk.
Redaktorami pierwszej edycji książki byli żołnierze Armii Krajowej. W utworzonym przez nich Studium Polski Podziemnej w Londynie powołano komitet redakcyjny, który w latach 60. przystąpił do przygotowania publikacji. Nową edycję pierwszego tomu wydało wspólnie Studium Polski Podziemnej i Instytut Pamięci Narodowej. Od drugiego tomu ma dołączyć do nich stołeczne Centralne Archiwum Wojskowe (CAW).
"Pierwsze wydanie było oparte na dokumentach znajdujących się w Studium Polski Podziemnej uzupełnionych o archiwalia z Instytutu Sikorskiego w Londynie i niewielką liczbę dokumentów z brytyjskiego archiwum państwowego. Kwerenda do nowego wydania była sporo szersza. Miała miejsce oczywiście w tych trzech instytucjach, a także m.in. w IPN, CAW, Archiwum Akt Nowych i Instytucie Józefa Piłsudskiego w USA" - dodał Grabowski.
Łącznie w ramach zbioru "Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945" opublikowano w latach 1970-89 sześć tomów. Nowe wydania kolejnych czterech z nich (szósty stanowiący pierwotnie uzupełnienie poprzednich zostanie skonsumowany przez pozostałe) są planowane prawdopodobnie do 2020 r.(PAP)
akn/ mhr/
