Międzywojenny obóz polityczny, zwany „piłsudczykowskim” był dotychczas przedmiotem wielu badań i analiz. „Leksykon piłsudczykowski”, którego pierwszy tom ukazał się na rynku księgarskim jest próbą zebrania i uporządkowania wiedzy o tym specyficznym środowisku politycznym.
Specyfikę obozu zwanego w polskiej historiografii „obozem piłsudczykowskim” stanowiło jego wewnętrzne zróżnicowanie polityczne. Gromadził on bowiem działaczy o bardzo szerokim spektrum poglądów politycznych, gospodarczych i społecznych – od socjalistów (związanych zresztą z różnymi frakcjami w łonie PPS), przez liberalną inteligencję, działaczy ludowych, przedstawicieli środowisk konserwatywnych, aż po polityków o korzeniach endeckich oraz przedstawicieli mniejszości narodowych.
„Pomimo to, miał on jednak bardzo wyrazistą tożsamość i wewnętrzną spoistość, którą zawdzięczał, powszechnemu w jego szeregach, bezwzględnemu podporządkowaniu i wierności Józefowi Piłsudskiemu, którego członkowie obozu postrzegali jako wybitnego przywódcę reprezentującego polską rację stanu”.
Dyskusję może wywoływać kryterium doboru prezentowanych w „Leksykonie…” postaci. „Podstawowym kryterium uznania danej postaci za +piłsudczyka+,, stosowanym w niniejszej publikacji, uczyniliśmy ciągłe, lojalne i trwające przez cały okres dojrzałej działalności politycznej i społecznej poparcie okazywane J. Piłsudskiemu” – piszą autorzy.
Stąd w „Leksykonie” nie pojawią się Ignacy Daszyński czy Kazimierz Bagiński, którzy, choć przez wiele lat byli współpracownikami Komendanta, zerwali tę współpracę „przedkładając w krytycznych momentach wierność dotychczas głoszonym ideom ponad lojalność wobec charyzmatycznego przywódcy”.
Z drugiej jednak strony redaktorzy zapowiadają umieszczenie w II tomie „Leksykonu piłsudczykowskiego” postaci Zdzisława Stahla – polityka Stronnictwa Narodowego i Obozu Wielkiej Polski, który z obozem piłsudczykowskim związał się dopiero w połowie lat 30. „Zależało nam na możliwie wiernym oddaniu wewnętrznego zróżnicowania obozu piłsudczykowskiego, wobec czego zdecydowaliśmy się na wprowadzenie do +Leksykonu+ biogramów postaci, które można uznać za przedstawicieli grup i środowisk, tworzących raczej marginesy obozu piłsudczykowskiego albo też ukazujących jego ideową ewolucję” – wyjaśniają autorzy tomu, podkreślając także, że istotniejsze były dla nich kryteria wierności osobie (a następnie mitowi) Józefa Piłsudskiego i pozycji/wpływów w popierającym go środowisku niż prosta zależność administracyjna, wyrażająca się w pełnieniu np. funkcji ministrów w sanacyjnych rządach czy stanowisk w armii.
Każdy biogram zbudowany jest według tego samego schematu: twórczy podają podstawowe dane biograficzne opisywanego bohatera, opisują szczegółowo jego życiorys. Spory nacisk kładą przy tym na sprawowane funkcje, co niekiedy może wywoływać wrażenie nierównomiernie rozłożonych akcentów (jak w przypadku postaci Michała Grażyńskiego czy Tadeusza Hołówki). Każdy biogram kończy notka bibliograficzna, pozwalająca zainteresowanemu czytelnikowi samodzielne poszerzenie wiedzy na temat opisywanej postaci.
Autorami „Leksykonu piłsudczykowskiego” są trzej historycy: dr Jakub H. Szlachetko z Uniwersytetu Gdańskiego oraz związani z Uniwersytetem Łódzkim Karol Dziuda i Kamil Piskała. W zamierzeniu autorów „Leksykon…” pracą wielotomową, ukazującą wewnętrzne zróżnicowanie obozu piłsudczykowskiego oraz formy jego politycznego i społecznego funkcjonowania.
W pierwszych dwóch tomach przedstawione zostaną biogramy ponad najważniejszych współpracowników i podwładnych Józefa Piłsudskiego, kolejne tomy będą natomiast poświęcone politycznym i społecznym środowiskom związanym z ruchem piłsudczykowskim, wydawnictwom prasowym itd.
„Leksykon piłsudczykowski, t. I, słownik biograficzny A-Ł”, red. Jakub H. Szlachetko, Karol Dziuda, Karol Piskała, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, 2015.
Andrzej Kałwa
ajk/ ls
