Nagrobek Oskara Kolberga na Cmentarzu Rakowickim. Fot. PAP/J. Bednarczyk
Cmentarz Rakowicki jest najbardziej znaną, choć nie najstarszą, nekropolią w Krakowie. Spoczywają tam osoby zasłużone dla Polski i Krakowa. Cmentarz, otwarty w styczniu 1803 r., zajmuje 42 ha. Jest tu ponad 75 tys. grobów. Pierwszą osobą pochowaną na Cmentarzu Rakowickim była mieszczka krakowska Apolonia z Lubowieckich Bursikowa, zmarła na gruźlicę 15 stycznia 1803 r. Nie wiadomo dokładnie, gdzie znajdował się jej grób. Nazwa "Rakowicki" pojawiła się dopiero w XIX w. i pochodzi od drogi, która wiodła ku wsi Rakowice.
Najstarszą część nekropolii zaprojektował jako park architekt Karol Kremer. W 1976 r. cmentarz został wpisany do rejestru zabytków. Znajdują się na nim rzeźby nagrobkowe i pomniki autorstwa m.in. Xawerego Dunikowskiego, Antoniego Madeyskiego, Franciszka Mączyńskiego, Stanisława Odrzywolskiego i Bronisława Chromego.
W centralnym punkcie cmentarza stoi kaplica pod wezwaniem Zmartwychwstania Pańskiego, ufundowana w 1861 r. przez zamożnych krakowian Ludwika i Annę Helclów. Za kaplicą znajduje się Pomnik Ofiar Komunizmu, przy którym w Dniu Wszystkich Świętych palą się tysiące zniczy, a kilkadziesiąt metrów dalej, pośrodku alei, grobowiec Jana Matejki.
Pierwszą osobą pochowaną na Cmentarzu Rakowickim była mieszczka krakowska Apolonia z Lubowieckich Bursikowa, zmarła na gruźlicę 15 stycznia 1803 r. Nie wiadomo dokładnie, gdzie znajdował się jej grób. Nazwa "Rakowicki" pojawiła się dopiero w XIX w. i pochodzi od drogi, która wiodła ku wsi Rakowice.
Na cmentarzu Rakowickim w Alei Zasłużonych spoczywa kilku pochowanych jeszcze w latach 70. działaczy partyjnych, ale przede wszystkim ludzie zasłużeni dla kultury i nauki. Zostali tam pochowani malarze: Czesław Rzepiński, Jonasz Stern, Jerzy Panek, Włodzimierz Kunz, aktorzy: Eugeniusz Fulde, Stanisława Zawiszanka, Jerzy Bińczycki, Barbara Kwiatkowska-Lass.
W Alei Zasłużonych spoczywają także: twórca Piwnicy Pod Baranami Piotr Skrzynecki, pianistka Halina Czerny-Stefańska, pianista Jan Hoffman i artystka Operetki Krakowskiej Iwona Borowicka, pisarz Jerzy Broszkiewicz, poeta Tadeusz Śliwiak, pisarz i tłumacz Maciej Słomczyński (znany czytelnikom także jako Joe Alex), fotografik Paweł Bielec i kapelan w II Korpusie Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, uczestnik bitwy pod Monte Cassino dominikanin o. Adam Studziński.
W Alei zasłużonych pochowano ofiary katastrofy lotniczej pod Smoleńskiem: prezesa IPN Janusza Kurtykę i posła PSL Wiesława Wodę. Na Cmentarzu Rakowickim został pochowany także Dowódca Wojsk Specjalnych RP, gen. Włodzimierz Potasiński, który również zginął w tej katastrofie.
Na grobie Piotra Skrzyneckiego leży dzwonek podobny do tego, jakiego używał podczas występów kabaretu. Obok Skrzyneckiego w październiku 2006 r. spoczął kompozytor i piosenkarz Marek Grechuta. Umieszczone na grobie popiersie przedstawia młodego Grechutę trzymającego w prawej ręce drewnianego konika, zaś na płycie nagrobnej znajdują się pochodzące z jego rysunków motywy gladioli i złamanej róży.
W 2014 r. na Cmentarzu Rakowickim spoczęli historyk prof. Władysław A. Serczyk (zmarły 5 stycznia 2014) i prozaik, publicysta i poeta Julian Kawalec (zmarły 30 września 2014).
W 2013 roku w Alei Zasłużonych spoczęli: wybitny aktor Starego Teatru w Krakowie Jerzy Nowak oraz gitarzysta jazzowy Jarosław Śmietana. W 2012 r. w grobowcu rodzinnym na krakowskim cmentarzu została pochowana poetka, laureatka literackiej Nagrody Nobla z 1996 roku Wisława Szymborska.
Na Cmentarzu Rakowickim znajduje się także grób Tadeusza Kantora z rzeźbą przedstawiającą chłopca siedzącego przy szkolnej ławce i czytającego książkę - postać ze spektaklu "Umarła klasa". Spoczywają tam także: Oskar Kolberg, Eugeniusz Kwiatkowski, Helena Modrzejewska, matka o. Maksymiliana Kolbe oraz rodziny Estreicherów, Kossaków i Ingardenów.
W wojskowej części cmentarza, utworzonej w 1920 r. znajduje się grób rodzinny Wojtyłów, w którym pochowani są rodzice Jana Pawła II - Karol i Emilia z Kaczorowskich oraz jego brat Edmund.
Na cmentarzu wojskowym w Krakowie pochowano w osobnych kwaterach żołnierzy polskich Armii Kraków oraz 2750 żołnierzy niemieckich. Własną kwaterę mają też żołnierze Armii Czerwonej. W 1997 r. przeniesiono do niej groby Rosjan, którzy byli pochowani pod Barbakanem.
Znajdująca się na tym cmentarzu kwatera brytyjska jest jednym z trzech (obok Poznania i Malborka) i największym w Polsce brytyjskim cmentarzem wojennym. Spoczywa tam 520 żołnierzy Wspólnoty Brytyjskiej, różnych narodowości i wyznań, poległych podczas II wojny światowej na południu Polski.
Na Cmentarzu Rakowickim mogą być grzebani tylko właściciele rodzinnych grobowców lub osoby zasłużone dla Krakowa. Od 2006 r. możliwe jest kupowanie poprzez licytację piwnic grobowych, utworzonych w miejscu grobów ziemnych, za które nikt nie wnosił opłat.
Według szacunków Obywatelskiego Komitetu Ratowania Krakowa, który co roku wspierany przez artystów, polityków i samorządowców organizuje zbiórkę pieniędzy na odnowę zabytkowych nagrobków, konserwacji wymaga mniej więcej połowa z kilkunastu tysięcy grobowców na Rakowicach. W zeszłym roku komitet zebrał na Rakowicach rekordową kwotę ponad 76 tys. zł.
W ciągu 31 lat organizacja, wraz z gminą Kraków i Społecznym Komitetem Odnowy Zabytków Krakowa, odrestaurowała ok. tysiąc nagrobków. (PAP)
rgr/ mlu/
