Konferencja „Rozpad imperiów. Kształtowanie powojennego ładu w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1918–1923”

Punktem wyjścia do dyskusji będzie setna rocznica zakończenia I wojny światowej oraz odzyskania przez Polskę niepodległości. Intencją organizatorów jest również zwrócenie uwagi na procesy państwowotwórcze narodów formujących się na gruzach Imperium Rosyjskiego oraz Austro-Węgierskiego w kontekście kształtowania się wschodniej granicy państwa polskiego.

W wyniku I wojny światowej nastąpił ostateczny rozpad dotychczasowego „ładu wiedeńskiego”, który nie tylko wymusił poszukiwanie innych dróg porozumienia, ale także stworzył warunki dla nowych państw, które powstawały na podwalinach XIX-wiecznych procesów narodowotwórczych. Klęska zaborców przyniosła Polsce upragnioną niepodległość, jednak „przebudzenie” narodów, które pozostawały częścią I Rzeczpospolitej, doprowadziło do rewizji dotychczasowych relacji i przyjęcia całego spektrum postaw; od współpracy i akceptacji do konfliktu. Ogromną rolę odegrały tu przeobrażenia wewnętrzne w Rosji i Niemczech, które stały się wrogiem bądź sojusznikiem w dążeniach niepodległościowych młodych republik. Nie bez znaczenia były także uwarunkowania międzynarodowe i stanowiska państw zachodnich.

Organizatorzy proponują, aby podczas obrad poruszyć następujące aspekty:

1) w obliczu nowego układu sił w Europie:

- klęska Niemiec, rozpad Imperium Rosyjskiego i Austro-Węgier;

- „wybijanie się na niepodległość”; proces budowania nowych struktur państwowych na tle sytuacji międzynarodowej;

- wpływ postanowień międzynarodowych na przemiany w Europie Środkowo-Wschodniej: (traktat brzeski, orędzie Wilsona, Traktat Wersalski, Traktat Ryski, posiedzenia Rady Ambasadorów);

2) młode państwa i ich problemy wewnętrzne:

- aspekt polityczny (konflikty wynikające z różnych koncepcji i metod działania, budowa aparatu państwowego);

- aspekt militarny (walki o granice państwowe, aprowizacja wojsk, współpraca militarna);

- aspekt gospodarczy ((od)budowa ekonomicznych podstaw funkcjonowania państwa);

- aspekt społeczny (postawy ludności, problem tożsamości narodowej, życie codzienne);

3) realizacja dążeń niepodległościowych a relacje międzypaństwowe:

- aspiracje polityczne i koncepcje kształtowania granic państwa a stosunki z nowymi sąsiadami;

- postawa Rosji oraz Niemiec wobec zmian zachodzących na mapie Europy Wschodniej;

- współpraca między narodami w walce o własne państwo i bezpieczeństwo w regionie.

Źródło: IPN